Rationalisme, Romantiek, Risjes

-21-

Bij de drie hier ten tonele gevoerde auteurs staat voorop, dat de blijkbaar no| steeds voortwoekerende affecten (een menselijk tekort) door rationele discussie kunnen worden weggeredeneerd. Tenminste.....

Vooral de figuren van Loosjes munten uit door "gevoeligheid in de vormen van medelijden, vriendschap, hulpvaardigheid en trouw" - te respecteren eigenschappen die zich speciaal ten aanzien der joden laten gelden. Een dankbaar afzetgebied, tot in onze dagen. Wij lezen niet zonder humor hoe de brave Susanna Bronkhorst over de onzen denkt.

Willem Kist typeert de sfeer dier dagen o.m. in zijn Zonderlinge Lotgevallen van Barend van Poederen en in zijn Leven van den Land-jonker Govert Hendrik Godefroy van Blankenheim tot den Stronk. De luidruchtige Jodenkerk spreekt 'tot zijn verbeelding - "Hier is misschien naar hunne gedachten iets Godsdienstigs in gelegen, misschien schreeuwden de Patriarchen en Profeten ook zoo,...."

Bij Bruno Daalberg zijn wij dan weer aangeland in het grensgebied van vooroordeel en de welhaast onbegonnen strijd daartegen.

De opvallende, steeds weerkerende belangstelling voor de joodse godsdienstoefening markeert vo*ral afstand. Het vreemde, het exotische boeit als kijkspel. Gaat dat zien!

Vergelijk voor het populair gebleven, luidruchtige Synagoge-motief in letterkunde over joden het nog steeds gebruikelijke JODENKERK in de zegswijze "het lijkt hier wel een    Cf. Van Dale, 1961: "gezegd wan

neer allen tegelijk spreken of door elkander schreeuwen..."