Het verdwenen Ghetto

paden. Gaarne volbreng ik een eenvoudige daad van piëteit, door deze Sefardie bij uitnemendheid nog eenmaal voor U te laten leven.

Wij gaan als vroeger door de fraaie verbindingsdeur naar de apotheek — in stijl Lodewijk XVI opgetrokken. Delftse potten, afgewisseld door het kostbaarste porcelein. In de wachtkamer een fraaie vijzel, afkomstig uit Nancy. „Nicolas Millot, Apothicaire ma faict faire a Nancy 1618”. Onder de rand. „Nee cito nee temere auget minuendo” — ¹).

Doch meer nog dan deze pharmaceutische schatten, betekenden zijn fraaie schilderijen en kunstvoorwerpen, in 1940 geveild bij Frederik Muller. Een Rubens, een Rembrandt, een Moreelse. Ongekende meubels. Brons, tin, koper, zilver, goud en edelstenen. Vergaard met liefde en kunstzin. Beheerd en gerangschikt met de handen van een artist. Kenner, als niemand, ook van het kunstbezit der Joden hier te lande. Dat hij, als conservator van het Joods Historisch Museum, voor het nageslacht hielp bewaren. ²)

P.I.G O.L.

Aan de overkant der ruine van wat eens „Pigol” heette: Portugees Jraëlietisch Gesticht voor Oude Lieden. Even nog, als jongen van 13 jaar, de deur openen. Kwalijk riekende geur van weleer Achter in de gang, twee trappen op. Gehoorzaal, van Toutseous Chajiem.

Veel later werden er — vanwege de Joodse Raad —- de schoenen gelapt, van al diegenen onzer, dié zo somber ver de ballingschap in moesten — en nimmer wederkeerden.

Pelikaan.

Dan wijs ik U aan onze kant boven de zijpoort van de Esnoga het Pelikaansymbool der Portugese Gemeente. Een jeugdwerk van de Sefardische beeldhouwer Dr. J. Mendes da Costa. Wiens oeuvre ons door zijn leerling Frank de Miranda (thans Palestina) zoveel nader is gebracht.

Aan deze Pelikaan is een probleem verbonden, dat nog nimmer afdoende is opgelost. Aanvankelijk bezigde men als symbool de Phoenix. Toen Isaac Franco in 1612 het tweede deel van zijn Spaans-Joodse „Tefiloth” uitgaf, koos hij als titelvignet het wapen van „Neveh Salom”: Een Phoenix, oprijzend uit de vlammen. Met het randschrift: Neve Salom Mi Camocha - wie is U gelijk? In 1639 werd dit symbool overgenomen door de verenigde Kehilloth. Het

96

¹

^s) P. v. d. Wielen in Pharmaceutisch Weekblad 20—10—1923.

²

^s) Zie Catalogus van Verzameling wijlen E. Vita Israël, 1940.