Het verdwenen Ghetto
muur en door de gracht, die thans Gelderse kade, Kloveniersburgwal, Binnen Amstel en Singel heet.” 1)
Na dit jaar wordt Amsterdam vier maal „uitgelegd”: in 1585, 1593, 1612 en 1663.
In 1585 wordt de Lastage (omgeving Oude Schans, dan al door de Montelbaansvesting beschermd) binnen de stad getrokken. In de omgeving hiervan (en niet op Uilenburg, Marken en Rapenburg) hebben zich de eerste Sefardiem neergelaten. De Montelbaanstoren wordt met name vermeld in het bekende Emdense verhaal over de komst der eerste Marranen.2) Naar de kleinzoon van Uri ha Levi, zou deze door de Portugese Joden zelfs „Aarons toren” genoemd zijn. Bij de straatnamen in de Pui-boeken rond 1600, treft men dan ook aan: Koestraat, Dijkstraat, Keizerstraat, Nieuwe Markt, Jonkerstraat, Boomsloot, etc.3)
Evenzeer echter (en nog veel frequenter) ontmoet men daar de naam A'Joonburg of Vlooienburg, waarmede het gehele complex woningen is bedoeld, dat ingesloten wordt door de Breedestraat, de Schans (nu: Nieuwe Amstelstraat), Binnen Amstel en Zwanenburgwal. De naam heeft niets met vlooien te maken. Het bedoelde terrein werd bij de uitleg van 1593 opgehoogd tegen overstromingen (-vloeden-vloen; vandaar: vloedenburg, vloenburg, vlooienburg) van de Amstel. Het was ook daar, dus in een grote cirkel rondom het Waterlooplein, dat vele Joden zich metterwoon vestigden. Wij beginnen de wandeling bij de
Montelbaanstoren
en ik lees U allereerst het apokriefe verhaal voor „van Uri, de zoon van Aron ha-Levi, de zoon van Rabbi Mozes Uri Levi, stichter dezer heilige gemeente, die God moge laten bloeien gedurende vele jaren. Amen.”
Het dateert uit 1710, dit „gedenkschrift der komende eeuwen”. Mozes Uri ha-Levi en zijn zoon Aron waren inwoners van Emden. Boven hun deur stond een gevelsteen:
Waarheid en vrede zijn de grondslagen der wereld .. .
En het geschiedde, dat aldaar in het jaar 1604 twee schepen kwamen
8
1
) Brugmans: Opkomst en bloei van Amsterdam, 1944, pag. 93.
2
) De tekst der beide verhalen, waarin van de komst der Sefardiem sprake is, bij C. Gebhardt: Die Schriften des Uriel da Costa, 1922, in de inleiding.
3
) J. S. da Silva Rosa: Waar woonden de eerste Portug. Joden in Amsterdam? V. A. I, 60 b. Van fundamentele betekenis is het voortreffelijke artikel van A. M. Vaz Dias: Het Amsterdamse Jodenkwartier, in Gedenkschrift. .. . Handwerkers Vriendenkring, 1937.
Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen.
Weergave
Afbeelding / Tekst (OCR)
Alle boeken in deze digitale bibliotheek kunt u gratis lezen of downloaden. Met een vrijwillige donatie helpt u ons met het in stand houden en verder uitbreiden van de bibliotheek. Klik hier als u een bijdrage wilt overmaken.