Het verdwenen Ghetto

prachtige prent van Bernarts, die ons de Snoge laat zien op het Poeriemfeest.

Grote meesters? Op de Vermeer-tentoonstelling van 1935 bevond zich een schilderij van Emanuel de Witte uit de collectie van Anton Jurgens te Londen: De Portugese Synagoge te Amsterdam. Een prachtig doek uit de Delftse School. „De blik volgt het gedurfde perspectief van het Middenschip, dat met kleurige-pitto-reske figuren gevuld is....” aldus Schmidt Degener. ⁶)

En ook de 19e-eeuwse grootmeester van het kerkinterieur — Johannes Bosboom — vereeuwigde het gebouw. Het werk inspireerde Mevrouw Bosboom-Toussaint zelfs tot het schrijven van een historische roman over de Portugese Joden van Amsterdam, die helaas nimmer werd voltooid.

Een uitgebreide correspondentie met Isaac de Costa is het gevolg. Alles wil Truitje weten, want „een koninklijk volk eischt een koninklijke studie eer men er van praten mag. ...” ⁷)

En zo bevinden wij ons reeds midden in de 19e eeuw. Zijn wij genaderd tot onze dagen. Vanavond. Is het Novemberkoude, die ons doet huiveren of siddering, die ons terugbrengt naar dit armzalig Galoeth.

Die haar bezochten

Kunt U iets van haar bezoekers vertellen? Ik neem eenvoudig de voortreffelijke handleiding van Jacobsen Jensen: Reizigers te Amsterdam. Ih de Index zoek ik: Portugese Synagoge en ik lees voor. Tientallen namen van even zovele beroemdheden.

Wie heeft haar niet bezocht? Oranjevorsten en buitenlandse koningen, Rabbaniem, Gezanten en Geleerden. Toen ik — na deportatie uit Belsen — te Tröhitz was ondergebracht, in het huis van een voormalige S.S., vond ik in de Reisetagebücher van Arthur Schopenhauer — uit de jaren 1803 en 1804 — een frappante beschouwing over diens bezoek aan de Snoge. Mijn eerste naoorlogse contact met de geschiedenis der Amsterdamse Sefardiem.

Nog is zij een der bezienswaardigheden dter stad. Grootse rest van een Verdwenen Ghetto. Overheersend een Jodenhoek, slechts bestaande in Uw en mijn herinnering.

„Zijn hof en bijgebouwen”

Wij hebben nog tijd. Ik toon U in de Mahamad het schilderij van Romeyn de Hooghe, door overschildering onherkenbaar verminkt. Dan, door de smalle gang, naar het secretariaat, waar aan de wand een keur van afbeeldingen hangt.

Meer is er niet van node om U in het kort de historie der Sefar-

®) Catalogus Vermeer-Tentoonstelling, 1935. No. 136.

⁷) J. M. Hillesum in Vrijdagavond II (14-8-1925), pag. 313.

67