Het verdwenen Ghetto

Abusievelijk verkeerde Hillesum in de mening dat hier de eerste ambtswoning van Chagam Tswi zou hebben gestaan. Deze bevond zich evenals zijn „Klaus” boven de „Drittsjoel”.

Gedurende vele jaren was daar ter plaatse het Beis ha Midrosj gehuisvest, en sedert de verbouwing in 1885, het genootschap „Reisjies Chogmoh”.

Nieuwe Amstelstraat

Zo ben ik letterlijk en figuurlijk afgedwaald en zijn wij ongemerkt al enige stappen verder in de „Sjoelgas”. De „Drittsjoel” ik noemde haar reeds — bestaat sedert 1700. Zij was aanvankelijk als „Kleine Sjoel” bekend. Vóórdien (in 1685) waren Parnassiem overgegaan tot het bouwen van een Tweede Synagoge, populair geworden onder de naam van „Obbene-sjoel”.

En nu de kring van dit alles is voltooid, voel ik mij gedwongen U nog eenmaal te confronteren met het rijk gevarieerde leven, dat zich hier vroeger afspeelde.

Want wat betekenen deze stenen voor U, zo ik ze niet alle „als een nevel kan laten verdwijnen in den blauwen hemel” der verbeelding?

Ik vertel U van het „Request en appointement dat onze vrouwen met geen hoepelrokken mogen komen in de kerk”. Dato 14 Nov. 1732. Waarin door Parnassiem protest wordt aangetekend tegen „de wijd uytgestrekte hoepelrokken waarvan veele vrouwen onder hunne natie zigh van bedienen” —• Waardoor „eensdeels in het opklimmen der trappen veel ongemaks veroorsaakt (wordt), (terwijl het) andersdeels veel stoffe geeft van vele ontugtige dartelheden aan de zich bij die trap bevindende manspersoonen en jongelingen. ...”

Van de opschuddingen en verwijderingen die er onstaan tussen voor- en tegenstanders van de bas-zanger en die oorzaak werden van formele knokpartijtjes en uitgebreide pamflettenoorlogen.

Ik zie in deze straat (het is 1811) Napoleon, op de stoep van de Grote Sjoel, ontvangen doo’r H. de H. Lemon. „Soyez notre père, nous serons vos enfants” —■ stottert de Parnes er met moeite uit. Dan, zo schrijft hij zelf: „ik voel mij beswijken”.^ls)

En komende tot de dagen onzer jaren denken wij allen ongemerkt aan verwanten en vrienden, die hier kwamen en nooit meer zullen wederkeren. In deze straat, op dit plein, waar ondanks de oude kritiek, onverbrekelijke banden ons in herinnering binden.

55