Het verdwenen Ghetto

ingewijd. Van haar interieur — ons allen van vroeger bekend — noem ik slechts het Aron hakodesj opgetrokken uit wit marmer en edel hout. Een geschenk van R. Abraham ben R. Isaac Auwer-bach uit Coesveld, toendertijd te Amsterdam. Nog zijn de resten ervan aanwezig. Gelijk het antieke koper, dat — slechter gerangschikt dan oud ijzer op een marktplaats — ergens op een hoop ligt gesmeten. Historische oorlogswezen, om wie niemand zich schijnt te bekommeren.

De bijgebouwtjes

Van twee bijgebouwtjes sprak ik? Op de foto wijs ik U een huisje op de Houtmarkt, ter plaatse waar zich tot voor de oorlog het „Mikwe” bevond. Ik sta er even bij stil.

Tot het Joodse ceremonieel behoort sedert eeuwen het „Maan-vieren”. Sinds overoude tijden trok het bruidspaar op de bruiloftsdag naar bos of rivier, om zich daar te verlustigen — in het Middel-Hoogduits „meien” geheten. Over dit „meien”, waarvan een rijke litteratuur spreekt, is in de Joodse folklore veel te doen geweest. Te onzent heeft wijlen Sigmund Seeligmann in een fundamenteel artikel, de vele aspecten ervan belicht. ¹)

Volgens een oude Minhag „nemt der chosen de kalleh bei der hand und fiert sie ein wenig. Asau (en dan) werft den der Kaal (de mensen) Korn (tarwekorrels) auf chosen und kalleh und sagt: „Peroe oerewoe”. Sedert het begin van de 18e eeuw wordt dit gebruik in de „Hanhagoth Beth Hakneseth” genoemd.

In de Oostelijke muur van de Grote Sjoel nu — tussen het Aron en het Meijerplein was een deurtje, dat toegang gaf tot het bijgebouwtje, waarvan ik U sprak en dat op de foto duidelijk zichtbaar is. Hier was „Kaalstub”. Door deze deur gingen des ochtends bij de dienst — vóór „Baroech Sjeamar” de Raw met het bruidspaar, vergezeld door familie, naar het lokaal, waar de „maan” plaats vond. Het gebouwtje verdween bij de een of andere reorganisatie, doch de deur hield het vol tot 1912.

Het andere huisje werd later ingericht tot vestiaire. Tot 1905 diende het als congiergewoning. Er hebben van oudsher ambtenaren gewoond.

¹⁷) S. Seeligmann in Vrijdagavond I, II, pag. 372 a.

Grote Synagoge links — en Portugese Esnoga omstreeks 1700 Het bijgebouwtje op de Houtmarkt is duidelijk te zien

¹