Het verdwenen Ghetto

Zwanenburgwal.

Wij wandelen de straat uit en blijven staan op de Zwanenburgwal. Ik wijs U aan de overkant de gevel van Perceel No. 38, dat met No. 40 oorspronkelijk een geheel vormde, en in 1657 werd gebouwd door den suikerfabrikant Isaiic Mocatta (Mocado). Een gevelsteen vertoonde als opschrift Genesis 49:18, met de Nederlandse (aan de Statenbijbel ontleende) vertaling: „Op Uwe Salicheydt wachte ick Heere”.

I. L. Seeligmann wees reeds in 1938 Dr. M. Boas op de discrepantie tussen onze Joodse opvatting en de Christelijke mentaliteit der vertaling. ¹) Waarschijnlijk beheerste Mocatta het Nederlands te weinig, om hiervoor gevoel te hebben, Interessant is de innerlijke verwantschap tussen deze steen en die der Pereiras’ aan het Water-looplein 13. Van Mocatta is nog te vermelden, dat hij in 1635 vooi het eerste Minjan der Asjkenaziem, ten huize van Ansel Rood op Vloonburg, een sefer-torah heeft afgestaan. ²) Als gids heb ik nu eindelijk het gevoel, de historie van Sefardiem en Asjkenaziem te hebben verbonden.

In het boek der Jodenhoek sla ik vlug enige eeuwen over. ■— In de 19e eeuw bevond zich daar de sjoel van „Halichot Olam Haga-dasja” waar R. Mordge Sohlberg iedere Sjabbathmiddag in ’t jargon zijn droosje hield.³) In latere jaren was Akiba Frank — de laatste der Amsterdamse Darsjoniem — de gevierde rebbe van de „Ver-versgracht”.

Zwanenburger straat.

Nu ga ik links met U in de richting van de Zwanenburgerstraat, waar omstreeks 1675 de beroemde drukker David ben Abraham de Castro Tartas woonde⁴) — „de Spaense ende Italiaense courantier genaemt Tertaas”. Bij hem verscheen de eerste (bekende) Joodse krant — in het Spaans — de zeldzame Gazeta de Amsterdam..

■ Enige jaren later stond hier Chagam Tswi, toen hij Woensdagavond 3 Januari 1714 om 7 uur zich opmaakte deze kehilla te verlaten ^u) — gedwongen door het brute geweld der toenmalige par-nassiem. Het laatst vertoefde hij in deze straat, ten huize van Abraham Sadick, die, vergezeld van Abraham Isaac Cohen, de grootste Raw, ooit te Amsterdam werkzaam, naar de Utrechtse Poort begeleidde, waar Salomon het poortgeld betaalde. Even later neemt Rab-

35

¹

)    Dr. M.    Boas in Jaarboek Amstelodamum 1938, pag. 118.

²

ⁿ)    Dr. D.    M. Sluys: De oudste Synagogen, pag. 6,    waar het    bekende    verhaal

uit Sjeerith Jisraeel vermeld word.

³

) Over hem A. Druyff a.w.

⁴

)    C. P. Burger in Het Boek, 1923, pag. 60.

^,4)    Dr. D.    M. Sluys: Beelden uit het leven der    Hoogduitse    Joden,    1925,