Erfenis der emancipatie

dood te ontvangen. Helaas! welk eene moed, welk een beleid? Waarlijk, hij is het pronkjuweel der van ouds beroemde helden! Welaan! verheffen wij hem dan boven den Romijn! Beschouwen wij slechts deze verbasterde eeuw waarin Regulus leefde! Eenen eeuw, waarin de dood als een gering noodlot beschouwd werd! waar men nog wuft en woest slechts leefde gelijk het roofgedierte! Gelijk wij zien, de daad van Marcus Curtius die door kindsche bijgeloof verleid zich ten prooij der vlammen overgaf! Geen wonder dan dat Regulus zich in de handen des vijands overgaf; de opoffering werd hem ingeprent van zijne jeugd af, doch Beijling leefde in de eeuw der verlichting, waarin men dagelijks ziet, noch trouw, noch opregtheid op gelijke inrigting brengen, en met aldien ging hij blijmoedig zich als het ware, aan het roofgedierte ten prijs, alleen tot kenmerk van zijn Standvastigheid, zijne vijanden overleveren; daarom heilig zij ons zijne nagedachtenis; hij strekt zijne tijdgenooten tot roem en het nageslacht tot voorbeeld: ja slechts het weimge dat wij van hem aangeteekend vinden, is reeds toereikende, onzen aandagt te boeijen. Edoch van eenen anderen kant beschouwd, wilde het toeval dat Beijling, dewijl Romes woelzieke geest te dien tijde geduurig naar buiten haakte, magtig genoeg zijnde het oorlogsvuur te weerstaan, gepaard met de verklaring van Regulus, dat den vijand krimpen moest voor het scherpen hunner roede; gaf dit alles de fiere republiek goede aanleiding tot vermeerdering hunner luister — doch Beijling had deze glorie niet, dewijl zijne medestrijders reeds voordien, lijf en goed werd toegezegd, dus had zijne gewillige onderneming geene voordelige gevolgen; zelfs, hadde hij zijne belofte niet vervuld, hadde het geene slechte gevolgen gehad dewijl aan de partij der Kabeljauwschen de overhand was. Daarom, wat den aangebragten voordeel aanbelangd, is die van Regulus grooter, edoch desniettegenstaande, kon men deswegens geene onderscheiding maken, daar dit aan de daad zelfe niets verminderd; beiden zijn hun woord getrouw gebleven! Eeuwen zullen henen vliegen. Deze daad zal tot aan het einde des tijds, onov er treffelijk blijven: geen land is thans op aarde dat met zulk eenen held kan prijken als Nederland. Rome is in eenen puinhoop verandert; Daarom Heil ons vaderland die dezen en zoo vele andere helden tot bakermat verstrekte! Deze daad blijve geprent in het hart der jeugd, ten blijke van ware trouw en opregtheid! Dit alleen is het eenigste waarmee hunnen ouderlijken moed kunnen beloonen!”

Zo werden toekomstige Joodse geestelijken pasklaar gemaakt voor de pastorale taak, die hen wachtte tussen Duinkerken en Delfzijl. Zeker, de historicus van onze dagen zal zich bij de analyse van dit drama één beperking moeten opleggen. Het geëmanicipeerde Jodendom was nu eenmaal overal gedoemd tot het zitten op twee of meer stoelen. Maar dat neemt niet weg, dat er althans op deze wijze niets wezenlijks kon overblijven. De tijd kon niet meer ver zijn, dat de bovenliggende groepen zich zelfs gingen generen voor Jood, Jodendom en Jodendomsdrager vooral. Sociale verworvenheden werden normatief. Het Jodendom (hoe vreemd dit bij eerste oogopslag ook mag schijnen) werd maatschappelijk als minderwaardig beschouwd. De rebbe, het rebbetje, werd voor de liberalen, ook en juist voor de liberale parnassiem, de symbolisch gedeprecieerde. Dat veel kinderen van Joodse geestelijken later voormannen der revolutie werden, moge tot nadenken stemmen Een Joodse historie ten onzent tussen 1840 en 1940 zou goeddeels kunnen worden gecomponeerd onder de slagzin: zonen van parnassiem, zonen van rebbes.

Intussen blijft het opmerkelijk, dat men reeds zeer vroeg heeft getracht één kleine categorie „onschendbaar” te maken. Wij doelen op de stand der (aanstaande) Opperrabbijnen. Ook in de vóór-Dünnerse periode werd de nadruk bijna uitsluitend op hun opleiding gelegd.

9