Erfenis der emancipatie

één woord, alles, wat den ouden rabbijn ontbreekt, ook hier niet gevonden werd. Sedert berigt ons het Handelsblad, van tijd tot tijd, dat het der kweekelingen vergund is, even als aan rondreizende muzijkanten, hier en daar proeven van hun talent af te leggen, zelfs in een wees-collegie: doch de prediking in de landtaal, in de kerk der hoofdstad, die het voorbeeld moest geven aan alle andere gemeenten, — de toepassing van het beginsel „eenmaal door overwinning verkregen en door tegenwoordigheid gewettigd van de eerwaardige mannen, wier gevoelens teregt als orakels worden geëerbiedigd”, is in 1846 evenzeer belet als zulks was vóór 1841”. Van Nierop stelt het Seminarium in gebreke:

„Wat heeft dan nu het Nederlandsch Israëlitische Seminarium te weeg gebragt? Niets! De voornaamste rabbinaten van Nederland, Amsterdam, Rotterdam, ’s Gravenhage en Zwolle, zijn sedert jaren vacant. Nederland bezit geene leeraars, om ze waardiglijk te bezetten. De benoeming van vreemdelingen, van gegraduëerde Duitschers, acht het gouvernement gevaarlijk, alsof Pluschke de luthersche kerk, Birnbaum de Utrechtsche hoogeschool, alsof beide en zoo vele andere vreemde geleerden den staat bedorven hadden!”

Wat moet er gebeuren om de problemen op te lossen? Om de „grofste orthodoxie” te fnuiken. Twee punten komen in aanmerking:

le. de bepaling, dat elke opper-rabbijn, die in het vervolg benoemd wordt, verpligt zal zijn, ten minste eenmaal ’s weeks en op feestdagen eene leerrede te houden, in de Nederduitsche taal. Het beginsel, „eenmaal door overwinning verkregen”, moet niet alleen constitutief vaststaan, maar ook de toepassing moet verzekerd zijn. Voorlopig worde, uit aanmerking van het volstrekte gemis aan bekwame Neder-landsche geestelijken, de benoeming van vreemde geestelijken, mits van doctoralen graad voorzien, toegelaten, met vrijheid om zoolang zij de Nederduitsche taal niet magtig zijn, hunnen predikatiën in de Hoogduitsche taal te houden. Een algemeen reglement op de kerkdienst zal verdere bijzonderheden behooren te regelen.

2e. de benoeming van eenen hoogleraar in de godgeleerdheid aan het Nederlandsch Israëlitisch Seminarium. Wie heeft ooit gehoord van eene kweekschool zonder leeraar, van eene instelling van onderwijs, waar men de leerlingen naar elders moet zenden om zich te bekwamen? Die het niet weten, zullen het niet kunnen gelooven, dat aan het seminarium wel eenig onderwijs gegeven wordt in de humaniora door hoogleeraren van het Athenaeum, maar dat het eigenlijk en voornaamste vak, hetwelk daar te huis behoort, de Israëlitische godgeleerdheid in haren geheelen omvang, overgelaten is aan een paar gunstelingen van den waardigen voorzitter of zijnen waardigen broeder, onderwijzers van den ouden trant, zonder wetenschappelijke vorming, die zelven niet worden geschikt geacht, om een rabbinaat te vervullen, en die zelfs niet in de meest galante feestredo konden genoemd of begroet worden! Het was een totale misslag in de organisatie van het seminarium, dat men niet in de eerste plaats dacht aan eenen man, van wien alles moest uitgaan, en het is mij nog altijd onbegrijpelijk, hoe de heer Lipman heeft kunnen spreken van een kweekerij, zonder kweeker!

Dat zoodanig leeraar ook moet zijn een wetenschappelijk man, zoo als Duitschland er velen bezit, zal wel geen verder betoog behoeven.

Zijn de twee punten geregeld en in werking gebragt, dan komt alles op de vorming dier geestelijken aan, wier stand men behoort te verheffen, wier bediening men ook behoort in te voeren in de kleinere gemeenten, om daar, in plaats van onnutte voorzangers, eene waarlijk geestelijke roeping te vervullen.

En wat blijft nu den beschaafde Israëliten te doen over, indien geen herstel beproefd wordt? Wij kunnen het in twee woorden zeggen: ziels vereenigen en afscheiden!” Tot zover de hervormer!

34