Erfenis der emancipatie

brief aan de Lehrens is duidelijk genoeg. Hij voelt niets voor Amsterdam. De kleur van de aloude Metropool is te verdacht geworden. De preken van Hertzveld en anderen zijn niet meer zuiver in de leer. De vrij vroege vertaling van G. Salomons predikaties toont ons uit welke hoek de wind waaide. Het „Godsdienstig en Zedekundig Handboek, gegrond op de Bijbelse Geschiedenis”, uitgegeven (n.b.) door de Hoofdcommissie tot de zaken der Israëlieten, vooral ten dienste der onderwijzers en leerlingen op de Israëlitische scholen binnen dit rijk, vrij gevolgd naar het Hoogduits van Herz Homberg, door M. Mijers, Hoofdonderwijzer te Kampen, 1833, bewees, hoezeer de Aufklärung vorderingen had gemaakt. Vormde niet reeds de klank van Hombergs naam een ultra-verlicht programma op zich zelf?

Er waait een verdachte wind door het Nederlandse Jodendom. Overal klinken stemmen, die wij niet eens altijd meer goed verstaan, maar die ons huiverig maken. Zo, wanneer wij „De weg des Levens” openslaan, een soort filosofie des Jodendoms, op verlichte grondslag, door H. N. Neufeldt, candidaat der Theologie (?) bij de Israëlitische Gemeente te Utrecht, mede uitgegeven door J. Decker Zimmer-mann, predikant bij de Evang. Luthersche Gemeente aldaar, in 1834. In het Hebreeuws en het Nederlands. Met een voorwoord van de dominé, dat nogal onthutst:

„De Heer H. N. Neufeldt, in den jare 1830 eene Leerrede hebbende uitgegeven over de pligten jegens Koning en Vaderland, over welke ik mij in het algemeen met goedkeuring had uitgelaten, bragt mij kort hierna zijn bezoek, en stelde mij het hierachter volgende opstel ter hand, ten einde niet alleen mijn oordeel te vernemen, wegens de geschiktheid tot eene openlijke uitgave, maar opdat ik ook, in zoodanig geval, hem behulpzaam moge zijn met de zuivering van taal en stijl, en zelfs zoo veel en zoo verre ik noodig mogte oordeelen, met eene gedeeltelijke omwerking. Bij de heuschheid der aanvrage, — bij de veelvuldige goede lessen en nutte herinneringen, in allen geval hier vervat, — bij de algemeene onwraakbare strekking en den mogelijken zegen, onder Gods bijstand misschien hier te stichten, heb ik mij aan zoodanig aanzoek niet willen onttrekken; en genoeg is er, onder het dadelijke bewerken, nu ingevloeid van het mijne (hoezeer ik mijnen Auteur op den voet steeds gevolgd ben, en ook het opstel, als opstel, in zijn geheel heb behouden) om aan een nieuw verzoek nu niet ook even gewillig te voldoen, van mij mede te noemen als uitgever. Ik volg hierin mijn hart. Beoordele mij elk, wie wil! Bekrompenheid is mij nooit Godsdienst, — Godsdienst nooit bekrompenheid. Moge de dag eenmaal aanlichten, dat wij allen komen tot ééne kennis en tot één geloof! en daartoe zal de weg der wederzijdse toenadering en liefde, behoudens de heilige en veilige grondslagen over en weder, zeker wel het beste zijn. God gebiede zijnen zegen over oud Israël, van welk het heil komt! (Evang. Johann. 4 :22, volgens de vertaling van Luther).”

Neufeldt, Decker Zimmerman, Evangelie van Johannes, Luther. . . . We zijn wel ver afgedwaald van het oude Joodse huis.

12