Pijpelijntjes

jacob israël de haan

Maar toen was Pijpelijntjes tweede versie al lang en breed verschenen en er waren ook recensies losgekomen, hoewel niet veel. Dominee Haspels, in Onze Eeuw, prees De Haans taalvermogen: hij 'weet met zijn droge, rake woordkunst ons zijn menschen en hun omgeving verbazend scherp uit te beelden' — 'maar wat hij dan beschrijft!!' Het liefst had Haspels 'iemand dit schendboekje met een tang de kamer zien uitdragen om het in de gracht te gooien' en hij huivert bij de gedachte 'dat de reine verbeelding van een jong leven reddeloos bezoedeld wordt door die walgelijke viezigheden!' In het blad Levensrecht noemt P. M. Wink (een vriend van Frederik van Eeden) de stijl van De Haan bespottelijk en de inhoud 'eenvoudig een beleediging van ieder gelukkig getrouwd mensch'. Hij kan zich indenken 'dat de heer Tak, na kennismaking met dit misselijke produkt, z'n auteur, Jacob de Haan, onmiddellijk de redaktie van de kinderkrant ontnam'. Segher Rabauw daarentegen besprak het boek in Ontwaking (maart 1905) en toonde zich diep onder de indruk van de benauwende atmosfeer van het boek, van het 'smartelijk samenzijn vol zielewee' van 'Cor met zijn lamme matheid, met zijn meisjesziel en zijn jongensliefde' en 'Hans met zijn buiën, met zijn dubbelheid, met zijn poozen van ziekelijke wreedaardigheid en martelzucht, met zijn ellendig einde'. En in Levensrecht in 1907 (het blad was van redactie gewisseld) herriep Joh. Schmidt, zelf auteur van een boek Van het leed der waarheid (1905), het oordeel van Wink en uitte zijn bewondering voor onderwerp en aanpak en vooral ook voor de dialogen en de psychologie in Pijpelijntjes.

Ondanks deze recensies en ondanks het schandaal werd Pijpelijntjes tweede versie toch geen verkoopsucces. Eind 1905 was het boek nog lang niet uitverkocht (blijkens een nieuwe advertentie in het Nieuwsblad voor den Boekhandel) en tenslotte werd het tegen verminderde prijs als fondsartikel door de tweedehandsboekhandelaar August Koster overgenomen. Deze Kos-

20