Pijpelijntjes

jacob israël de haan

lijk moeten we hier aan Pijpelijntjes denken, al verscheen het in dat tijdschrift nooit. Wel werden in het voorjaar van 1904 voorstudies (of bewerkingen) in het Zondagsblad van Het Volk geplaatst.

Tussen de bedrijven door gaf De Haan privé-lessen. Onder meer leidde hij op voor het examen-kweekschool. En in februari 1904 vinden we hem toch weer in een tijdelijke aanstelling bij het lager onderwijs, als vervanger van zekere Lekkerkerker aan de school op de Marnixkade, tegen een beloning van f 66 per maand. In juni wordt hem die betrekking opgezegd, zoals hij aan Van Deyssel schreef: 'Mijn broodsbetrekking, waarvan ik goed leven kon en ook leven moest, is mij tegen September opgezegd, en zeer zal het de vraag wezen, of deze misdadige man, die u schrijft, iets anders vinden kan'. Zijn misdaad was de publikatie van de roman Pijpelijntjes.

Op 5 juni 1904 kon men in Het Volk de volgende advertentie lezen: 'Verschenen bij Jacq. van Cleef, Amsterdam: pijpelijntjes door Jacob de Haan'. Op 7 juni werd het boek in het Nieuwsblad voor den Boekhandel aangekondigd en op 14 juni berichtte de uitgever al in een enorme advertentie 'dat Jacob de Haan - Pijpelijntjes uitverkocht is'. Het lijkt een waanzinnig verkoopsucces, maar het betekende in feite dat dit Pijpelijntjes als één der grote onbekenden van onze letterkunde de mist in ging: Aletrino, aan wie het boek was opgedragen, liet namelijk de oplaag onmiddellijk vernietigen, 'een affaire van plusminus achthonderd gulden', schreef hij later (in 1911) aan Herman Robbers, dit in tegenspraak met een bewering van De Haan, in een brief aan Tak, dat hijzelf'de geheele oplaag van den uitgever gekocht' had: 'dat heeft mij f550 gekost, voorwaar geen kleinigheid'. Waarschijnlijker is de lezing van Aletrino: 'Ik heb de heele uitgaaf opgekocht en heb die op een twintig of dertig exemplaren na in handen gekregen en laten vernietigen (...). Maarse-veen, die ook die vernietiging wilde, zou de helft voor haar re-

8