Kanalje

In zijn verhaaltjes wordt de werkelijkheid van het proletariaat niet weggemoffeld in een esthetisch jasje, zoals (om een voorbeeld uit de tijd te noemen) Frans Netscher dat zo ״fraai" kon doen. De Haan verliest nimmer uit het oog, dat het zijn taak is als socialistisch krantenschrijver de keiharde zaak van het socialisme te dienen. In de bres te springen voor het „kanailje".

Gij zijt kanailje, heeft men ons verweten! Gegroet, ö naam die zooveel grootsch bevat...

Aldus het, ook destijds populaire „kanailjelied", waarmee de affectieve titel van het boekje is verklaard, mèt de aanhalingstekens.

Uitmuntend observator, wil de journalist »mensen« beschrijven, doodgewone producten van een verfoeilijke maatschappij die aan ingrijpende wijziging toe is. De Spoorwegstakingen demonstreerden de actuele klassenstrijd. Dezelfde Albert Hahn, die mede Jacob de Haans kinderrubriek illustreerde („En op 't oogenblik.heb ik teekeningen van Albert Hahn..." aan Saalborn, p. 26), schiep beroemd geworden platen voor het ZONDAGSBLAD. Met als topper de machtige illustratie van 8 februari 1903, voorzien van de aan Herwegh ontleende regels:

Gansch het raderwerk staat stil Als uw machtige arm het wil...

Of om nog eenmaal „Het kanailjelied" te citeren:

Kanailje zwoeg, uw meesters moeten eten, Als gij niet werkt, dan staakt het levensrad.

Blijft de vraag: Hebben deze schetsen tot de verbeelding van een arbeiderspubliek gesproken. Het kan niet anders. Dat ze regelmatig in het ZONDAGSBLAD werden opgenomen vormt het doorslaggevend bewijs. Anders staat het natuurlijk met het succes van de gebundelde versie. Hoe groot was de oplaag? Dat deze niet verkocht werd, bewijst de „heruitgave" van 1911 onder de titel „ARBEIDERSVREUGD". De (blijkbaar onverkoopbare) tekst is ongewijzigd gebleven. Een ander jasje dek

18