Kanalje

״Vincent Haman en Jeanne CoIIette, schone werken. Ik zou graag meer van Paap lezen, maar ik ben bang, dat hij, zijne woede tegen van Deijssel en de Joden gelucht hebbende, op is....

Een standbeeld voor Willem Paap, en voor zijn heldhaftige wijze van schelden...

Dan heb ik Ghetto gelezen voor de derde of vierde keer. Ik vind 't heel anders dan eerst, maar ik kan er niet over oordeelen voor ik zou weten, waarom Heijermans 't schreef. Als hij 't doet om de Joden bespottelijk te maken, vind ik 't laf. Een Jood is niet slecht of niet goed, of niet eerlijk omdat hij Jood is. Als U van mij minder houdt omdat ik Jood ben, maar dat is niet waar, dat kan niet waar zijn..."

Er is geen diepzinnige analyse voor nodig om De Haans geciteerde stellingname als uiterst problematisch aan te merken. Het nevenschikkend schelden van Paap op Van Deijssel en A. C. Wertheim is veelzeggend. Van enige solidariteit met de joodse parnas is bij deze zoon van de gesjochten rebbe geen sprake. Jacob de Haan denkt daarover niet anders dan menig ander socialist uit de buurt der Amsterdamse joden. En er liepen van dezulken nogal wat rond in de toenmalige SDAP. Als in de Jeugdrubriek een serie namen opduikt is het altijd raak. Van de twintig uit een willekeurige serie noemen wij: „Hartog Mok; V. Swaap; Rebecca Emmering; Sara en Schoontje Springer; Eva Pekel; Isaac Blitz; Sientje Pesaro etc. etc."

Het leek waarachtig wel een socialistisch ghetto. Hij was niet eens zo heel ver van huis geraakt. Maar tóch, dat van Heijermans bracht hem blijkbaar in verwarring. Hij vindt het bij herlezing „anders dan eerst". Een minderwaardigheidscomplex maakt zich van de jonge onderwijzer meester. „Als U van mij minder houdt omdat ik Jood ben..." Het valt niet mis te verstaan.

NATURALISME

Om nu tot de inhoud en de stijl van het bundeltje te komen! „KANALJE" behoort - zoals PIJPELIJNTJES - tot die stroming in het Europese geestesleven, die wij NATURALISME noemen. Dit naturalisme zag de mens als een product van erfelijkheid en milieu, als de gevangene van dieper liggende krachten die zijn levensgang bepaalden. Dit literaire beweging ontstond in West-Europa onder invloed van het filosofische positivisme, dat uitgingvan het zintuiglijk waarneembare. Alleen observaties zijn relevant. Ingevingen, ideeën, die „zomaar" in de geest kunnen opkomen, zijn onbetrouwbaar en moeten als wetenschappelijk waardeloos worden verworpen.

Zola, de vader van het naturalisme, demonstreert dit duidelijk in zijn LE ROMAN EXPERIMENT AL, in Nederland bekend geworden door de

15