Geschiedenis der Portugeesche Joden te Amsterdam 1593-1925

XI

zoodra de storm zou zijn bedaard. Daarom bleven zij in het geheim de voorschriften van den voorvaderlijken godsdienst opvolgen, terwijl zij uiterlijk trouw het Christendom aanhingen.

Tegen deze Schijn-Christenen of Marranos keerde zich vooral het fanatisme der geloovigen. In 15 verschillende plaatsen van het land werden Kerkelijke Rechtbanken (Inquisitie) ingesteld, welke bij duizenden de Marranos, die verdenking hadden opgewekt het Jodendom aan te hangen, kerkerden, folterden en verbrandden.

De Inquisitie in Spanje was niet van Spaanschen oorsprong: zij bestond reeds honderden jaren vroeger in Rome als zuiver Kerkelijke Rechtbank. In Spanje echter was zij meer een politiek dan een godsdienstig instituut. De Spaansche Jodenvervolging was in de allereerste plaats een poging van het volk, om tot een nationale eenheid te geraken. Het aantal Joden in Spanje en Portugal bedroeg ongeveer een half mil-lioen op eene totaalbevolking van 5 tot 6 millioen. De handel, en daardoor een groot deel van het volksvermogen, was in hunne handen overgegaan, terwijl zij door afkomst, gewoonten en geloof, kortom door hun geheele cultuur, vreemd stonden tegenover de inheemsche bevolking. Er moest dus haast vanzelf een „Jodenkwestie” ontstaan; de gedwongen doop moest het krachtige middel zijn tot het verkrijgen eener nationale eenheid, en de Inquisitie het middel, over deze eenheid te waken. Daarom wordt begrijpelijk, dat de Inquisitie later als een nationalen en niet als een religieusen maatregel door de Portugeesche Koningen van den Paus moest afgedwongen worden, en dat de Jezuïeten, als de eigenlijke dragers der religieuse beweging uit dien tijd, steeds hare verbitterde tegenstanders zijn geweest.

„Spanje voor de Spanjaarden” beteekende echter een ontvolkt, roemloos Spanje.

De Nieuw-Christenen waren door huwelijk met de oudsten en voornaamsten der „grandes” verbonden: zij bekleedden de hoogste ambten in den Staat, ja zelfs in de Kerk. In twee of drie generaties zouden zij geheel zijn opgeslorpt. Maar de Inquisitie dreef hen terug in de armen van hun vroeger ge-