Geschiedenis der Portugeesche Joden te Amsterdam 1593-1925

XIII

Ook in Portugal zien wij nu hetzelfde gebeuren als in Spanje na 1391: ook hier traden velen, om in het land te kunnen blijven wonen, uiterlijk tot het Christendom over; ook hier werd in 1536, om dezelfde overwegingen, de Inquisitie ingesteld, nadat Spanje en Portugal onder Philips II ver-eenigd waren. Het aantal Joden bedroeg n.1. na de immigratie één vijfde deel der bevolking, en zelfs na de verdrijving bestond één derde van den middenstand uit Marranos.

Toch kon, noch in Spanje, noch in Portugal, de verdrijving geheel worden doorgevoerd; in de eerste plaats door het groote aantal, dat binnen het bereik der Wet zou vallen, en in de tweede plaats wijl de overheid, toen de eerste aandrang voorbij was, zich niet wilde berooven van zoovelen, die door hun rijkdom en industrie zóó grooten steun verleenden aan de Kroon. Men liet dus de deur open voor den doop en, om de belangen van den Staat met die der Kerk te verzoenen, rekende men zich tevreden, als de onderdanen allen uiterlijk van hetzelfde geloof waren.

In Portugal ontpopte zich de Inquisitie als een uitgebreide spionnage, die zich van het volk meester maakte: de laagste hartstochten werden opgezweept: men verraadde elkaar om de minst beteekenende daden (zooals het werken op Zondag, het schoonmaken van lampen op Vrijdag, de afkeer van varkensvleesch) bij de Inquisitie als geheime Joden, die in ontelbare menigte bij auto da fé's verbrand werden.

Tot nu toe was Portugal, sedert Vasco de Gama in 1498 den zeeweg naar Oost-Indië had gevonden, een wereld-mogendheid geweest: onmetelijke schatten stroomden naar Lissabon, dat de eerste handelsstad van Europa werd. Ook aan Spanje bracht de 16e eeuw zijn macht, doch tevens, door uitputting, zijn ondergang.

Karei V, die in 1517 den Spaanschen troon besteeg, had niet alleen aan binnenlandsche onlusten het hoofd te bieden, maar ook vele oorlogen te voeren tegen Frankrijk, Italië, en andere landen. De hooge belastingen, die noodig waren om de oorlogskosten te dekken, richtten landbouw en nijverheid, en vooral den handel, ten gronde. Toen in 1580 Portugal met geweld met Spanje vereenigd werd (onder Philips II),