Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

Ruth, waarin hij stelde dat ‘omtrent zijn positie geen wijziging was gekomen.’ Dit duidt erop dat hij toen nog niet wist dat hij zes dagen later op transport zou gaan. Hij schreef haar: ‘Intussen hebben jullie goede gaven mij bereikt. Ik kan mij weer in enige mate bewegen en de schoorsteen rookt weer. Dat is geen kleinigheid voor een arme man (...) Ik denk veel aan allen (...) Het wordt kaal om mij heen, des te meer waardeer ik het dat ik nog contact kan onderhouden met jullie... Dag, tot de volgende keer.’

Die volgende keer zou een haastig gekrabbeld en uit de transporttrein geworpen kaartje zijn.

Jeanne van den Berg-van Cleeff, de verpleegster die Mechanicus in het kamphospitaal had verzorgd, verbleef begin 1944 eveneens nog in Wes-terbork. Zij was hem, na zijn ontslag uit het ziekenhuis, uit het oog verloren. Ze vertelde: ‘De kampbewoners die bijzondere papieren hadden of anderszins bescherming genoten, werden begin 1944 voor een keuze gesteld. Men kon óf naar Celle vertrekken, óf in Westerbork blijven. De geruchten gingen dat het kamp voor een groot deel zou worden ontruimd en dat alle achterblijvers naar Auschwitz zouden gaan. Zij die konden kiezen en geen risico durfden te nemen, kozen noodgedwongen voor Celle.’ Zelf verliet Jeanne Westerbork met het eerste transport naar Bergen-Belsen, in gezelschap van onder meer Abel Herzberg.

Op 11 januari en 1 en 15 februari 1944 reden de eerste drie transporttreinen naar dit Duitse kamp. Hiervan maakte Mechanicus in zijn dagboek melding. Een maand later, 15 maart 1944, vertrok de vierde trein richting Duitsland.

De journaliste Ellen Waller-Kahn werkte voor de Joodse Raad in Westerbork. Op 14 maart kregen haar man Gerry en zij te horen dat zij de volgende dag naar Bergen-Belsen moesten. ‘We wisten verbazingwekkend weinig,’ vertelde ze, ‘zeker niet wat er in Auschwitz gebeurde. Maar we wisten wél dat Bergen-Belsen als Austauschlager beter was dan Auschwitz. Dus waren we op zich blij dat we daar naar toe gingen en niet naar Polen. Dat was tenminste iets.’

De bewaard gebleven transportlijst, Judentransport aus den Nieder-landen-Lager Westerbork am 15-3-1944 nach Bergen-Belsen, vermeldt de namen van de kampbewoners die op deze datum naar Duitsland werden gebracht. Nauwgezet werd op de lijst aangetekend dat er van dit transport 14 personen ‘krank’ waren en 196 personen ‘normal, als o ingesamt 210 Personen.’

207