Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

najaar van 1942 regelmatig op en neer tussen Amsterdam en Wester-bork en fungeerde voor veel kampbewoners als koerier. Hij herinnerde zich Mechanicus te hebben ontmoet. ‘We konden vrij rustig met elkaar praten, dus dat moet in het ziekenhuis zijn geweest, eind 1942. Hij heeft me een boodschap meegegeven voor een mevrouw in Amsterdam-Zuid, vlakbij het Olympiaplein. Het bijzondere was dat zijn boodschap zo kort was. Ik hoefde haar alleen maar een “zeer hartgrondig ja” van Mechanicus over te brengen. Verder niets.’ Het ging hier zonder twijfel om Olga Moskowsky en om een bevestiging van Mechanicus dat hij zijn relatie met haar wilde voortzetten. Ten tijde van zijn arrestatie waren er problemen tussen hen geweest. Of die gedurende Olga’s korte verblijf in Westerbork konden worden opgelost, is de vraag. Haar komst in Westerbork zal de belangrijkste reden voor Mechanicus’ maandenlange stilte zijn geweest. In feite gaf hij dat zelf aan, toen hij op 26 mei 1943 zijn langverwachte brief naar Jo Heinsius stuurde. Hierin schreef hij immers, als verantwoording voor zijn lange stilzwijgen, dat ‘de omstandigheden moeilijk’ waren geweest. Deze cryptische omschrijving had zeker ook op Olga betrekking.

OlgaMoskowsky-Elias vertrok op 18 mei 1943 met hetzelfde transport als waarmee Jacob en Sara Mechanicus Westerbork verlieten. Alle drie hebben waarschijnlijk maar heel kort in het kamp doorgebracht. Jacob en Sara slaagden erin de dag vóór hun vertrek nog een briefje naar familie te schrijven. Hierin stond onder meer: ‘De pakjes hebben we ontvangen, waarvoor we onze hartelijke dank zeggen. We zijn beiden nog gezond en flink. Als jullie dit schrijven ontvangen, zijn we al vertrokken naar onbekende oorden. We zullen hopen dat we goed terechtkomen, we zien de toestand kalm onder ogen. Kreeg net een brief van Ben [Mechanicus] dat hij een pakje heeft afgestuurd; of we het nog ontvangen morgenochtend weet ik niet. In ieder geval krijgt mijn broer Philip het dan. Er gaan morgen dinsdag 18 mei 3000 mensen mee. Dat is geen kleinigheid. De trein staat al klaar. We gaan in goederenwagons. We hopen op een spoedige terugkomst. Alle goeds van Jac en Sara.’

Het transport verliet Westerbork de volgende ochtend. De trein reed rechtstreeks naar het vernietigingskamp Sobibor in Oost-Polen, vlakbij de Russische grens. Direct na aankomst zijn alle ruim 2500 inzittenden vergast.

Mechanicus had enige tijd nodig om Olga’s vertrek te verwerken. Op 26 mei begon hij weer met het versturen van post. In deze brief, waaruit al een paar keer is geciteerd, schreef hij Jo Heinsius: ‘Je weet intussen

154