Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

i3 Benauwde maanden

De straatterreur van de Duitsers en de Nederlandse nationaal-socialis-ten nam in 1941 in hevigheid toe. Vooral in de hoofdstad kwam het tot gewelddadige confrontaties tussen joden, NSB’ers en Duitsers. Op zaterdagmiddag 22 februari 1941 vond de beruchte razzia op het Jonas Daniël Meijerplein plaats. Jonge joodse mannen werden bijeengedreven en afgevoerd. Ook de dag daarop pakten de Duitsers vele joodse mannen op. Bij deze razzia werd de zoon van Mechanicus’ broer Joop, Leo Mechanicus, gearresteerd. Leo verdween uiteindelijk naar het concentratiekamp Mauthausen, waar hij al in oktober 1941 op de beruchte dodentrap van de steengroeve stierf.

Deze eerste razzia’s leidden tot de beroemde Februaristaking, die was bedoeld als protest tegen de jodenvervolging. Jo Heinsius ontmoette op deze historische dag, 25 februari, Mechanicus in Amsterdam. Zij vertelde: ‘Vrienden van mij hadden besloten om onder te duiken. Ik had beloofd voor hen enkele eigendommen te bewaren en die ben ik in Amsterdam gaan halen, uitgerekend op de dag van de staking. Ik weet nog dat Philip en ik op de Dam liepen, met al die Duitse soldaten en lege trams met alleen een bestuurder en een soldaat. Dat was zeer angstig. Het benauwde Philip ook enorm.’

Het is onduidelijk waarmee Mechanicus zich na zijn formele ontslag bij het Handelsblad heeft beziggehouden. Het gebouw aan de Nieu-wezijds Voorburgwal, waar hij ruim twintig jaar had gewerkt, was voor hem gevaarlijk terrein geworden. In de zomer van 1941 woonden Mechanicus en Olga Moskowsky-Elias al langer dan een jaar samen. Blijkens advertenties in Het Joodsche Weekblad, hervatte zij per 1 september 1941 haar pianolessen aan huis. Mechanicus’ dochters hadden geen idee wat hun vader in die tijd deed. ‘Zich zorgen maken,’ veronderstelde Juul. ‘Hij deed vaker dan ooit zijn rondjes langs de familie. Hij kwam bij ons, soms met Olga in zijn gezelschap, om te informeren of alles goed ging en of we iets nodig hadden. Datzelfde deed hij bij Annie Jonkman en Ruth. Ik denk dat hij in deze tijd veel contact had met zijn vrienden en familie, om de dreigende situatie te bespreken.’

De maatregelen van de Duitse bezetters tegen de joodse bevolking kregen een steeds strenger karakter. Op maatschappelijk gebied werd een duidelijke scheiding aangebracht tussen joods en niet-joods. Alle

108