Vught, dertien maanden in het concentratiekamp

katholieke kerk in ons land. Zij heeft alle N.S.B.-ers in ’t geheim laten waarschuwen, dat ze, indien Duitsland de oorlog verliest, bescherming kunnen vinden in de kerk, tot ze aan de bevoegde instantie zullen worden uitgeleverd.” „Nou, en wat zou dat?” „Heel veel, want wat zou jij zeggen, als een door de N.S.B. getarte menigte een kerk in brand zou steken. Dat hebben de „rooien” gedaan?” „Ach man, je kletst. Ons volk is niet zo bloeddorstig.” „Nu spreek je jezelf tegen, want als dat zo is, hoef je toch ook geen angst voor de „rooien” te hebben ?” „Nu ja, ik wil daar niet verder op doorgaan. In ieder geval zal ik altijd voor de vrijheid opkomen en me niet voor zogenaamde arbeidersbelangen laten misbruiken, want de meeste arbeiders, die op het kapitalisme schelden, hebben alleen de pest aan het geld, omdat ze zelf niets hebben. Waren ze zelf rijk, dan was de wereld waarschijnlijk nog een beetje beroerder.” Hiermee denkt Peter welsprekend genoeg geweest te zijn. Hij staat op om weg te gaan. Dolf laat hem echter nog niet gaan, maar zegt: „Het doet me genoegen met jou kennis gemaakt te hebben en ik hoop nog eens meer met je te praten. Doe me echter een plezier en neem het woord „rooie” niet te gauw in je mond. Het kweekt zo vaak misverstanden en je voor rede afkerige houding is in strijd met de door ons allen zo vurig begeerde vrijheid. Maar tot kijk, ik zal je niet langer ophouden.” Als Peter een korte, onverstaanbare groet terugmompelt en zich naar zijn barak terugspoedt, denkt hij vastbesloten: Ik laat me toch niet door jou opsteken, maat. Leve de vrijheid.

De volgende dag.

„Neen, hier kun je niet meer bij.” Een man duwt Louw op de appèlplaats uit de rij. „Dit is het Eisenbahn commando. Bij die andere groep moet je zijn.” Louw loopt de rij langs en sluit bij de achterste aan. Van ergenis balt hij zijn handen. Waar bemoeit die kerel zich mee. Bij ieder commando heb je zo’n capovriendje, die voor een stukje brood dat hij extra krijgt de boel voor den capo regelt. Ontvangt één van de commando’s ’s avonds opdracht om buiten het kamp te gaan werken, dan schrijft het capovriendje de nummers op van