Vught, dertien maanden in het concentratiekamp

gingen nemen door in villa’s te wonen en hoger lonen te verdienen. Neen, we moesten allen tezamen de oorlogslasten dragen. Daarom bleef het stam- en bonkaartensysteem gehandhaafd, het geld werd afgeschaft. Belasting of huur werd niet meer betaald. Niemand kreeg meer dan zijn medemens. Wat hij op z’n bonnen kon krijgen was z’n loon. De fabrieken fabriceerden iedere dag meer. Steeds hoger werden de levensmiddelenrantsoenen. Steeds meer was er op de bonnen te krijgen. De ene week een mantel, een andere keer een fiets enz. Tot ieder van het noodzakelijkste voorzien was.”

„Ik ga weg,” zegt Louw. „Bedankt voor Uw inlichtingen.”

„Geen dank,” antwoordt de vrouw. „De deur aan Uw linkerhand is de buitendeur. Ja, ik zeg het maar even, anders loopt U onze badkamer in. Goedendag.”

Op straat valt Louw van de ene verbazing in de andere. Hij ziet twee werkmannen, die hij goed kent, in een grote werkploeg bezig een weg te asfalteren. Ze werken regelmatig door. Hoe is dat mogelijk? Toen ze vroeger in hun gemeentebe-trekking iets moesten doen ging alles even langzaam en lamlendig.

„Hé, wat zijn jullie druk! Het is zeker aangenomen werk, wat?”

De mannen kijken verrast op, dan zegt één van hen:

„Neen, het is voor de gemeenschap.”

„O, dus jullie zijn verplicht zo hard te werken?”

„Neen, maar het gemeenschapsbelang is ons eigen belang. Wij werken niet meer als vroeger tegen elkaar, maar met elkaar.”

„Alles goed en wel,” zegt Louw. „Leiding moet er zijn. Wie van jullie is de baas ?”

„Een baas is er niet. Wel heeft een van ons deze week de leiding, maar het is voor één week. De volgende week is er weer een andere leider. Zo krijgen wij in ons vak allen een beurt.”

„Maar wie verdient er dan het meest ?”

„In onze maatschappij verdient niemand meer dan zijn medemens. Wij hebben allen een goed bestaan, dat nog steeds opgevoerd wordt. Het is nu zaak om de werktijd zoveel moge-