Vught, dertien maanden in het concentratiekamp

tegenstanders zou, hoezeer onrechtmatig, nog niet gruwelijk behoeven te zijn. Vught was gruwelijk, dat blijkt uit dit boek. Van Doorn staat niet lang stil bij de martelingen waarvoor de weerlooze slachtoffers dag noch nacht veilig waren, maar toch komt soms de vraag bij ons op: Waarom komen de getergde, mishandelde menschen niet in verzet? Waarom gaan zij in vlagen van wanhoop en razernij hun beulen niet te lijf, aldus een snel einde verkiezende boven eindeloos leed? En het antwoord kan niet anders luiden dan dit: Omdat het perfide systeem de menschen ontmenscht. Het is de verdienste van Van Doorn, dat hij ons dat proces duidelijk doet gevoelen.

De mensch in doodsnood is niet op zijn best en hier gaat het steeds om de redding van het veege lijf, om het schamele zelfbehoud. De stelling, dat leed den mensch loutert vind ik over ’t algemeen nogal aanvechtbaar. Ze wordt ook het meest geponeerd door menschen met wier lijdensweg het nogal losloopt. Het leed van Vught mist alle romantiek. Het is graauw en vaal als de heide van Vught op een somberen najaarsdag. Tobbende, piekerende schimmen herbergt het kamp. De veerkracht neemt gaandeweg af, het heldere denken wordt vertroebeld, de bloemen der ziel sterven. Werkelijkheidszin en een redelijk-zedelijk evenwichtsgevoel gaan verloren. Volgt de gesprekken. Als maniakken bijten deze menschen zich vast in kinderlijke voorstellingen van Godsdienst en maatschappij. O, geen schoone religieuse overgave, geen liefelijke humanistische droomen, — maar hallucinaties van het leven.

Het monsterlijk machtsapparaat, dat een heerschzuchtig collectivisme genadeloos op de volken van west-Europa heeft losgelaten, is thans gebroken. Maar de geest, waaruit het is geboren, is allerminst vernietigd. Wij mogen niet insluimeren bij illusies, wij moeten waakzaam blijven.

Opdat wij dit alles zouden weten heeft Boud van Doorn dit boek geschreven.

En „opdat wij niet vergeten zullen!” — daarom geef ik dit boek uit.

Laren, 8 Mei 1945    A. G. Schoonderbeek

6