Vught, dertien maanden in het concentratiekamp

„Ja, het is verschrikkelijk,,” valt een andere boer hem bij, „en je krijgt er geen hoogte meer van.”

Een boer met een rood gezicht staat driftig op en zegt:

„Goddome, ze werken de Duitser toch zelf in de hand met hun saboteren maar, saboteren!”

Nog even wil Louw blijven luisteren, maar als hij in het verbeten gezicht van één der boeren kijkt, loopt hij maar gauw door naar een ander clubje gevangenen, die vol aandacht naar een mede Haftling zitten te luisteren.

,Wij zijn allen mensen, die opgevoed zijn in egoïsme. Niet het egoïsme, dat ieder in zich heeft als noodzaak om te leven, nee, het is een onnatuurlijk aangekweekt begrip, dat steeds verstevigd wordt door onze zieke maatschappij, waarin het nog altijd mogelijk is, dat de één den ander uitbuit. Stel je eens voor, dat de arbeiders, die in een fabriek werken en een hongerloontje ontvangen, waarvan ze net rond kunnen komen nu eens zelf de fabrieksleiding in handen kregen, al de aandeel' houders, die nooit in de fabriek gewerkt hebben, maar toch iedere maand enige honderden guldens winst opstrijken, geen cent meer gaven, maar dat geld onder de arbeiders verdeelden! Dan zou ieder een behoorlijk bestaan krijgen en egoïsme onder elkaar geen noodzaak meer zijn.”

Nu staat hij bij een volgende groep, „’t Eten is hier kouwe bene. Janus, ik ben benieuwd hoe het in Mokum is. Toen ik zes maanden geleje van huis ging, zat mijn vrouw al te tobbe met de aardappels. Nou zal er wel helemaal niks te krijge weze.”

Een man, die net aan komt slenteren, hurkt ook bij hen neer. „Nou jonges, maak-ie niet ongerust, ik heb gistere een zwarte brief van me vrouw gekrege, in de stad is het rustig, hoor.”

„Rustig, ja rustig, daar hebbe we ’t nou niet over. We prate over ’t ete.”

„Het eten, ja,” de man krabt zich op zijn kale hoofd, „’t eten ja, dat wordt benauwd, dat begrijp je wel. As je geen cente hebt om clandestien te kopen. Maar wie kan dat dan wel ? Nou ja, de rijken, maar voor ons, arrebeiders, is er geen beginnen an.”

Een droge stem zegt: „Het fascisme steunt de rijken en laat de armen honger lijden.”

26