Vught, dertien maanden in het concentratiekamp

doch de volgende week werden we samen bij een betonstor-tersploeg tewerkgesteld. Het werk was niet alleen zwaar, maar tevens ontzettend gevaarlijk. Door de grote zenuwspanning, waaronder we werkten, gebeurde het om de haverklap, dat iemand van een steiger viel en voor dood opgenomen werd. Zodoende waren we uiterst voorzichtig, maar je begrijpt, hoe dat gaat bij een karwei, waar een paar honderd man aan werken. Er zijn altijd onverschilligen bij. Als een steigerplank, die eigenlijk vast had moeten zitten, los lag, vond niemand dat gek. Toen we op een dag aan de kant van een bunker-schacht stonden te werken en de storter zijn vracht cement naar beneden zou storten, hoorde ik opeens een gil. Omkijkend zag ik hoe mijn broer zijn evenwicht verloren had en achterover in het gat viel. Als een krankzinnige begon ik te schreeuwen: „Halt! Stop de machine! Mijn broer! Halt! Stop de machine.” De Duitse O.T.-stortersbaas hoorde me niet of wilde me niet horen. De vracht cement kon elk ogenblik in het gat verdwijnen. Met een paar sprongen was ik bij hem en greep hem bij zijn schouder. „Halt, stop de machine, mijn broer ligt erin.” Een klap met een ijzeren sleutel tegen mijn hoofd deed mij achterover op een paar stalen platen terecht komen. Op dat ogenblik stortte duizende kilo’s cement naar beneden. Als van heel ver hoorde ik de stem van den stortersbaas: „Geen machinestoppen, dat is sabotage. Rang an die Arbeit. Rader müssen rollen für den Sieg ...” Die avond ben ik gevlucht. Na weken lang zonder papieren in het vreemde land te hebben gezworven, waarbij ik alleen ’s nachts te voorschijn durfde te komen, passeerde ik onder een wagon de Nederlandse grens. Helaas werd ik door de Hollandse politie aangehouden en later door de Duitsers wegens contractbreuk naar Vught gestuurd. Een maand later ontving ik een brief van mijn schoonzuster, waarin ze me schreef, dat de Duitsers haar man als vermist hadden opgegeven. Nu ze echter gehoord had, dat ik al in Holland was, had ze het volste vertrouwen, dat haar man ook wel spoedig thuis zou komen. Maar nooit laat ik hem weer gaan, hoor, dat was beslist voor de laatste maal. . .”

„Ja,” herhaalt de man, terwijl hij de fiets van Peter over-118