Vught, dertien maanden in het concentratiekamp

lang zal Duitsland dan de oorlog vol kunnen houden ?” „Stik zegt een boer, die net aan komt lopen en de laatste woorden nog gehoord heeft, „jij bent een fantast.” Deze brute woorden door een boer uitgesproken, schijnen de anderen ook tot de werkelijkheid terug te brengen, het clubje is tenminste op staande voet ontbonden.

De Haftling, die in de namiddag samen met Peter Boerhave de fiets van een SS-soldaat staat schoon te maken, is een prettige man om mee om te gaan. Als Peter hem iets over zijn gezin verteld heeft, zegt hij:

„Ach, kerel, praat me niet over thuis, want als ik daaraan denk, wordt het me weer bang te moe.”

„Waarom 1 Wil je dan liever niet naar huis ?”

„Ja, dat wel, maar ik heb thuis nog een allerellendigste boodschap over te brengen. Houd eens vast die fiets, terwijl ik het achterwiel schoonmaak, zal ik je daar iets over vertellen. Toen mijn broer en ik hadden gehoord, dat er in Frankrijk zoveel verdiend werd, waren we na rijpelijk overleg besloten om het daar ook eens te proberen. Wanneer we een beetje zuinig leefden, hadden we na een half jaar misschien zoveel overgespaard, dat we in Holland wat konden gaan handelen. Dan waren we meteen uit de nood. Nu kon het nog vrijwillig, eerstdaags zagen we er toch van komen, dat we verplicht werden naar Duitsland te gaan. Nadat we in St. Nazaire aangekomen waren hoorden we echter al spoedig, dat het eten erg duur was en de belastingen zo hoog, dat er van sparen geen sprake kon zijn. Toen nog bleek, dat de bazen de contracten op hun eigen houtje van een half jaar tot anderhalf jaar konden verlengen, waren we het liefst direct teruggegaan. Het ging echter al niet meer, want onze passen hadden we het eerste uur al in moeten leveren. Van dat ogenblik af waren we onze vrijheid geheel kwijt. Als we ’s avonds even de stad in wilden werd ons gezegd hoe lang we weg mochten blijven. Kwam één van ons een paar minuten over tijd, dan stond een aframmeling met een stuk hout hem te wachten. De hele dag liepen O.T.-ploegbazen achter ons, die ons aanspoorden zo snel mogelijk te werken. De eerste week moesten we lorries laden,