De joden in Amsterdam

gevraagde onderwerpen genoteerd, respectievelijk als tweede en derde, na de op de staat Israël betrokken publicaties. Ook bij de vraag naar de positieve Joodse eigenschappen viel vaak de opmerking dat vroeger meer familiezin, onderlinge hulp en gezelligheid aanwezig was dan nu. Bijzonder opmerkelijk was dat zeer vele geïnterviewden de interviewer als een contactpersoon van de Joodse gemeenschap zagen. Daarbij viel op dat bij vele geïnterviewden vaak een angst naar voren kwam om zijn onbekendheid met de Joodse cultuur te moeten tonen.

Anderzijds ondervonden de interviewers een hoge mate van dankbaarheid voor wat men beschouwde als een contact met de Joodse groep. Men zag hier de mogelijkheid om eindelijk eens zijn mening te kunnen uiten omtrent de problematiek van het Jood-zijn. Tientallen opmerkingen werden gemaakt in de zin van „je ziet nooit eens een functionaris van de Joodse gemeente, als je wat hoort is het alleen om geld te betalen”, „wij vinden het fijn dat er eindelijk eens iemand van de Joden komt” (ook na ontkenning van de interviewer dat hij als zodanig gekomen is). In zeer vele gevallen was het moeilijkste moment van het interview het vertrek van de interviewer, met wie men gaarne bij koffie of thee nog wat langer over het onderwerp zou willen spreken. Zeer vaak kwamen er opmerkingen over het gezellige Joodse milieu dat men ontbeerde, de familieband die men met het Jood-zijn associeerde en waarvan men de verliezen door de oorlog persoonlijk ervoer, vooral de ouderen knoopten daarbij aan de geromantiseerde herinneringen over de vooroorlogse Joodse gemeenschap. In aansluiting op dit thema van vereenzaming werden vele opmerkingen geplaatst over gebrek aan mogelijkheden voor Joodse contacten voor de kinderen van de geïnterviewden. Men vroeg de interviewers dikwijls of zij hierin konden interveniëren. Het is moeilijk deze hier en daar in het interview gedane losse mededelingen en de door de interviewer aangetekende opmerkingen kwantitatief te verwerken.

Misschien zou hiervoor te gebruiken zijn de nu als projectievraag te beschouwen tabel (tabel 87, p. 101) over het onderwerp Joodse verenigingen voor de kinderen: „Vindt U het gewenst dat Joodse kinderen op enigerlei wijze in Joods verband opgenomen zijn?”. 63% zei hierop „ja”.

79