De joden in Amsterdam

geldt voor de Calvinistische omgeving. De vormen die het meest bij de omgeving afsteken zal men in het algemeen het eerst laten vallen.

Bij de meer vrijzinnig religieuze Joden ziet men uiteenlopende opvattingen in zake de vraag, welke gebruiken essentieel zijn voor het Jodendom; er zijn, om een voorbeeld te noemen, huisgezinnen die slechts ritueel geoorloofd vlees gebruiken, maar zich niet houden aan de rabbijnse voorschriften betreffende het gescheiden vaatwerk; bij anderen is dit juist omgekeerd. Nog ingewikkelder wordt het echter wanneer men bedenkt, dat velen niet uit religieuze motieven maar om andere, vaak zionistische, beweegredenen een weer variërend aantal traditionele Joodse gebruiken gehandhaafd of opnieuw ingevoerd hebben. Daarnaast dekt menige rationalisatie een angst voor het verbreken van bepaalde taboes - zelfs menigmaal zonder dat de oorspronkelijke religieuze betekenis als een taboe kan worden aangeduid persoonlijke ervaringen al of niet in de jeugd opgedaan en binding aan bepaalde gewoonten zijn eveneens werkzaam. Deze opmerkingen gelden allen voor de gebruiken die uit de oorspronkelijke Joodse orthopraxie voortkomen.

Nog moeilijker valt het echter een enigszins zinrijke schaalverdeling van Joodse substantie samen te stellen, wanneer men daarbij ook betrekt de gerichtheid op Israël, kennis van het Jodendom, Joodse sociale contacten en de typische Joodse attititudes.

Wij hebben ons dan ook van zulk een schaalindeling onthouden, maar wel op elk der genoemde gebieden een aantal vragen gesteld en waar dat mogelijk was deze onderling vergeleken en op veranderingen per generatie onderzocht. Wij zullen nu op deze vragen ingaan, vooral om de lezer die niet al te zeer thuis is in het specifieke aspect van dit onderzoek, namelijk het Joodse groepsgedrag, enig inzicht te geven.

Het Jodendom zoals het zich tussen ruwweg het begin van de jaartelling en 1800 manifesteerde, kenmerkte zich onder meer door een reeks van gebods- en verbodsbepalingen, die de Jood een vorm van leven voorschreef welke bepaald was van de wieg tot het graf en van de eetkamer tot de slaapkamer. Hoewel deze voorschriften nu slechts door een kleine minderheid der Joden, de streng orthodoxe, ten volle worden uitgevoerd, blijkt toch een veel grotere groep zich om

44