De joden in Amsterdam

Joodse belangstelling, n.1. het al of niet abonné zijn van het Nieuw Israëlietisch Weekblad, het enige Joodse weekblad in Nederland. Deze gegevens hadden het voordeel dat zij verkrijgbaar waren los van onze masterlist en vragenlijst. Vanzelfsprekend waren deze „vervangers” ook uit de masterlist afkomstig.

De weigeraars bleken gelijkelijk over onze categorieën verdeeld te zijn.

Veruit de meeste geïnterviewden vonden het interview een zeer prettige ervaring en in vele gevallen liet men de huisgenoten achter in een enthousiaste gedachtenwisseling over Joodse aangelegenheden. 210 personen werden ingeïnterviewd. De vragenlijst bestond uit vragen, gecodeerd volgens het twaalfpuntensysteem. De meeste waren geprecodeerd. Slechts enkele vragen, speciaal die waar men de specifieke Joodse eigenschappen liet opnoemen, zijn achteraf gecodeerd om in deze gevoelige materie de kans op beïnvloeding tot het minimum te reduceren. Tabellarisering had plaats op de Bull-machine van het seminarium voor massapsychologie van de Universiteit van Amsterdam, met medewerking van Drs. M. Brouwer.

Voor de statistische analyse uitgevoerd in het zesde en de daaraanvolgende hoofdstukken werd het advies ingewonnen van de statistische afdeling van het Mathematisch Centrum te Amsterdam, waar ook de vereiste berekeningen werden uitgevoerd. De in die hoofdstukken en bijlage 3 vermelde gegevens zijn gebaseerd op de rapporten die door het Mathematisch Centrum aan mij werden uitgebracht.

Dit hoofdstuk zou ik willen besluiten met een opmerking over een specifiek probleem dat zich bij enquêtes als de onze voordoet bij de beantwoording van de gestelde vragen.

Het gaat hier over de vaak op het eerste gezicht inconsequent lijkende beantwoording van vele vragen. Bij nader inzien blijkt echter, dat men de ene maal antwoordt volgens een rationeel denkschema waaraan men zijn gedachtengang heeft onderworpen, terwijl men een andere keer dieper liggende irrationele waarden tot uiting brengt.

Dit is het duidelijkst met een voorbeeld te illustreren. Bij een interview antwoordde een socialist van vóór de eerste wereldoorlog dat hij slechts Jood was in godsdienstig opzicht. Hij bleek overigens geen lid te zijn van een Joods kerkgenootschap, geen religieuze

4i