De joden in Amsterdam

worden geuit. Wij hebben dan ook niet naar religieuze affiniteit gevraagd, maar veel concreter, b.v. naar het eten van kosher vlees. (Voor dergelijke concrete vragen leent de Joodse traditie zich overigens uitstekend; zie ook hoofdstuk g over dit onderwerp).

Het gebrek aan validiteit bij antwoorden op vragen naar meningen die bij vele geënquêteerden zeer vaag leven blijkt ook bij onze enquête als men de antwoorden vergelijkt op de vraag of men van mening was dat Joodse kinderen een Joodse vereniging zouden moeten bezoeken met die op de vraag of men zijn kinderen naar een Joodse vereniging had gestuurd (hoofdstuk 8, de tabellen 87 en 88).

In het vorige hoofdstuk wezen wij reeds in ander verband op onze voorkeur voor informatie in zake actuele Joodse kennis boven die aangaande het gevolgd hebben van een of andere Joodse opleiding. Tevens wezen wij op onze belangstelling voor de beroepsgroep, meer nog dan voor de klasse van de geënquêteerde, waartoe Antonovsky zich beperkt. Wat zijn analyse betreft vragen wij ons af in hoeverre zijn opmerking, dat de meerderheid der Amerikaanse Joden een geslaagde vorm van aanpassing heeft gevonden in enigerlei Amerikaans Joodse ideologie, te rijmen valt met de elders door hem gestelde bewering: „That many American Jews despite complete accultura-tion (...) still feel a fundamental sense of insecurity”. De door hem opgetekende ideologieën lijken mij dan weinig in de fundamentele persoon geïntegreerd te zijn of niet tot zo’n geslaagde aanpassing te leiden als Antonovsky veronderstelde.

Naast onze critiek echter alle lof voor deze studie, die met kop en schouders uitsteekt boven veel dat in het veld van sociaal onderzoek bij Joodse gemeenschappen tot nu toe is gepubliceerd. Zo kan zijn onderzoek naar de stellingen van Borochov over het verband tussen economische klasse en Joodse ideologie als een voorbeeld worden aangemerkt van wetenschappelijke aanpak en heldere uiteenzetting¹.

Een studie die methodisch de mindere is van die van Antonovsky,

27

¹

Ber Borochov, die tegelijk een historisch materialist en een zionist was, heeft zich speciaal bezig gehouden met de positie van de Joden als minderheidsgroep en hun ideologie ten opzichte van de klassestrijd. „Nationalism and the Class Struggle” -New York 1937. Zijn stelling over het lineair verband tussen sociaaleconomische klasse en Joodse ideologie wordt door Antonovsky’s onderzoek duidelijk weersproken.