De joden in Amsterdam

de minder Joods actieven. Daarbij is oorzaak en gevolg (Joodse vriendenkring geeft Joodse interesse en omgekeerd) moeilijk aan te tonen. Duidelijker aantoonbaar is dit bij de Joodse beroepen. Bij een enkel interview is zelfs door de geïnterviewde medegedeeld dat hij als gevolg van het overstappen naar een traditioneel niet-Joodse vakkring (in het kader overigens van een door een vooroorlogse Joodse leiding georganiseerde poging het Joodse proletariaat uit de kleine kring van specifieke beroepen te halen) op de Sabbath moest werken, waarna hij spoedig alle banden met de joodse traditie brak. Ook statistisch ziet men dit verband tussen Joodse gebruiken en de Joodse beroepen. Als voorbeeld kan men nemen de besnijdenis. Hier is oorzaak en gevolg wel duidelijk. Men gaat niet in een bepaald beroep omdat men besneden is, maar in bepaalde beroepen is de sociale druk via de Joodse vriendenkring sterker dan elders om de kinderen te laten besnijden. Opmerkelijk en bijna een schoolvoorbeeld van het werk van sociale controle is het wanneer men de gedragingen vergelijkt bij de leden van de zogenaamde Joodse beroepen, respectievelijk in verband met de vraag over het lidmaatschap van de een of andere synagoge en het bezoek aan de synagoge. De Joodse beroepen wijken niet opmerkelijk af ten opzichte van de rest van de Joodse bevolking bij de vraag naar het lidmaatschap. Het blijkt echter voor hen wel veel aantrekkelijker te zijn bij bepaalde gelegenheden de synagoge te bezoeken dan voor de rest van de leden van de Joodse gemeenschap. Het lijkt ons niet te boud te veronderstellen dat in zekere omstandigheden dit in bepaalde beroepen een werkzame functie kan hebben en het synagogebezoek belangrijk meer biedt dan de eredienst alleen (zie blz. 107).

Tabel 92. Samenstelling vriendenkring, (vragen 4 en 9)

Joodse

beroepen

niet-Joodse

beroepen

totaal

overwegend Joodse vriendenkring

42

20

62

gelijkmatig verdeeld

3i

36

67

overwegend niet-Joodse vriendenkring

27

54

81

100

110

210

Twee-steekproeventoets van Wilcoxon (normale benadering met correctie voor gelijken) k_r = 0,0003

106