Arm en rijdend op een ezel

De Rebbe blijft met zijn uitspraken binnen de grenzen van de joodse traditie. Er zijn meer voorbeelden te geven van leidende rabbijnen, die zulke uitspraken hebben gedaan. Messianisme vormt immers een wezenlijk deel van het joodse gedachtengoed en in elke generatie moet zich iemand bevinden, die potentieel Mosjiach is. De uitspraken van sommige chassidiem, dat de messiaanse tijd eigenlijk al zou zijn aangebroken en de handelingen, die zij in dat kader verrichten, gaan echter net een stapje verder en vragen om een sociaalwetenschappelijke verklaring.

De woorden van de Rebbe zijn op zichzelf duidelijk. De messiaanse tijd is nabij. De opdracht van de Rebbe om alle talmoedische en andere passages uit de joodse literatuur te bestuderen, die met Mosjiach te maken hebben, is niet voor tweeërlei uitleg vatbaar. In het bijzonder heeft de Rebbe op de teksten van Maimonides gewezen, waarin deze de kenmerken van Mosjiach noemt: "denk niet, dat Mosjiach tekens of wonderdaden zal verrichten of iets nieuws in de wereld zal brengen of de doden zal doen herleven of iets dergelijks...want de wetten van de Tora zijn voor eeuwig. Het is ons niet toegestaan eraan toe te voegen of ervan af te nemen" (Maimonides Hilchoth Melachiem 11:3). De komst van Mosjiach geschiedt dus volgens de joodse traditie op een natuurlijke wijze.

Er zijn verder allerlei veelzeggende aanwijzingen. Zo is er een uitspraak van de Zanzer Rov, die langer dan een eeuw geleden leefde, dat Mosjiach er is wanneer Rusland uiteen zal vallen. Eén van de vorige Lubavitcher Rebbes zou volgens mijn informanten omstreeks de Russische Revolutie hebben gezegd, dat hij geen eind zag aan het communisme. Deze uitspraak werd toen al in die zin geïnterpreteerd, dat hij daarmee bedoeld zou hebben, dat het communisme tot aan de messiaanse tijd zou blijven. Onder de chassidiem wordt dan ook de Exodus van de Russische joden naar Israël als een aanwijzing gezien van hetgeen gaat komen. De oorspronkelijk uit Wit-Rusland en de Oekraïne afkomstige Lubavitchers weten, hetzij uit ervaring, hetzij uit de verhalen van ouders en grootouders hoe de joodse orthodoxie onder Stalin op de meest afgrijselijke wijze onderdrukt en vervolgd is. Vrijwel iedereen heeft verwanten, die vijf, tien of zelfs wel twintig jaar in Sowjetkampen hebben doorgebracht.

Er zijn vele andere opmerkingen te maken, die als tekenen aan de wand kunnen worden beschouwd voor de opvatting dat de messiaanse tijd nabij is. De Lubavitcher Rebbe, die momenteel na een ernstige hersenbloeding in een uiterst zwakke conditie verkeert en

12