De ondergrondse

Vlak naast de ingang van de bunker bleef hij staan. Hij stak zijn hoofd om de hoek en wierp een blik naar binnen. Niets te zien, behalve het verre schijnsel van de lamp. Niets te horen dan het suizen van die lamp en het ritselen dat hier nooit zweeg. Hij keek achterom. Daar stond opnieuw Luuk, koelbloedig, vastberaden. 'Neem je spullen en ga naar huis’, zei Luuk. 'Morgen is er weer een dag.’ Dat klonk verstandig, het begon buiten donker te worden.

Hij pakte de lamp en het koffertje en aanvaardde de terugtocht. Ofschoon hij ook zonder zich bij te lichten, de weg had gevonden, liet hij de lamp branden. De lichteffecten maakten het landschap tot een wereld vol grillig bewegende gestalten. Ze werden duidelijker zichtbaar of vervaagden, ze kwamen naderbij of vluchtten weg, al naar gelang Koch de lamp bewoog. Het gaf hem een gevoel van macht, maar hij kon er niet van genieten, want het was een macht die voortdurend bedreigd werd. De vijand opschrikken was één ding, zijn bedoelingen uitvorsen iets anders. Op zeker ogenblik, toen de wind in zijn als steeds opgeslagen jaskraag dook, had hij de gewaarwording dat er een ijskoude arm langs zijn rug om-laaggleed. Een stem zei: 'Nu ga je eraan!’ Koch sprong naar een boompje, een paar meter verderop, en drukte en wreef zich met zijn rug er tegenaan. Er klonk gekraak: hij had zijn tegenstander verbrijzeld.

Zijn gevoel van voldoening werd enigszins getemperd doordat de schrik hem nog onder de leden zat. De gevaren waren groter, veel groter dan hij had vermoed. Toch kon hij niet zeggen dat hij ze had onderschat. Integendeel, hij was zich scherper dan ooit bewust van de overal aanwezige dreiging, het monster dat plotseling uit de verborgenheid kon opduiken.

Aan de rand van het dorp doofde hij zijn lamp. De straatver

98