De ondergrondse

naargeestige krijsen van de meeuwen langs de kust en nog zoveel andere natuurverschijnselen dienden aan banden te worden gelegd. Hoe, dat was een andere zaak, een van die vraagstukken waarvan de oplossing nog niet duidelijk was. Koch was doorgelopen en naderde het bunkercomplex. In een wereld vol plantaardig geritsel lagen daar de stomme blokken, laatste getuigen van een voorbije wereldoorlog, eerste getuigen van een strijd die alle voorgaande in de schaduw zou stellen. Zonder aarzelen ging hij op het bouwsel met de manshoge opening toe en deed een stap naar binnen. Hij zette zijn lamp en zijn koffer neer, stak de lamp aan en liep er mee verder. Het witte, suizende licht bescheen de grauwe muren alsof het vleugels uitsloeg. Overal waar hij zijn voet zette, klonk geknerp, want de grond was niet geplaveid, maar bestond uit steengruis en zand. Er voer een zwakke luchtstroom door de gang en ook in de eigenlijke bunkerruimte, die hij daarna binnenging, was het tochtig. De sleuven in de muren lieten een zwak schijnsel door. Aantrekkelijk was het niet, ofschoon ook niet bepaald afstotelijk, ondanks een lucht van vocht en schimmel. Met voldoening bedacht hij dat hij de eerste mens moest zijn die zich hier sinds jaren had gewaagd. De voldoening duurde niet lang. Toen hij de lamp neerzette, zag hij in een hoek wat rommel liggen: een omslag van een chocoladereep en een open, leeg sigarettendoosje. En nog had zijn teleurstelling niet het toppunt bereikt. Dat gebeurde pas toen hij in een andere hoek een vod zag liggen, vermoedelijk een oude jas. Hij deed geen moeite om zijn vondst nader te onderzoeken, het ding kon wel krioelen van ongedierte.

Er waren maatregelen nodig. Ten eerste moest de ruimte van alle sporen van ongewenste bezoeken worden gezuiverd. In de tweede plaats dienden dergelijke bezoeken onmogelijk te

94