De ondergrondse

aan de vingers van één hand was te tellen. Op even omzichtige manier sloot Koch de zaak weer af en ging voort met hetgeen hij doen moest.

Het viel hem niet gemakkelijk zijn denkbeelden op schrift te zetten. Een vlotte pen was daarvoor niet voldoende. Zijn problematiek had sociale, economische en psychologische aspecten; zelfs etnische en politieke kwesties waren erbij betrokken. Kortom, het was een complex van wetenschappelijke en levensbeschouwelijke aard. Na de tweede wereldoorlog waren uiterst rechtse opvattingen in diskrediet geraakt en Koch wilde dan ook niet zeggen dat hij zich daartoe aangetrokken voelde, maar dit belette hem niet sympathie te koesteren voor een bewind van sterke, zelfbewuste mannen. Deze opvatting was feitelijk een voorwaarde voor de uitvoering van zijn plannen, want dat deze ooit langs de gebruikelijke democratische weg verwezenlijkt zouden kunnen worden, was te absurd om er ook maar een ogenblik bij stil te staan. Op heel weinig mensen, misschien maar één, zou de grote taak komen te rusten. En voor die weinigen, of die ene, moesten een aantal dingen bij voorbaat duidelijk vaststaan. Dat aan een praktisch optreden een wetenschappelijk onderzoek moest voorafgaan. Dat het hier weliswaar een zaak van plaatselijke aard gold, maar dat deze tegen een veel wijdere, misschien wel wereldwijde, achtergrond diende te worden beschouwd. Dat de te voeren actie op verzet zou stuiten, een verzet dat tot iedere prijs gebroken moest worden.

Wat dat wetenschappelijk onderzoek aanging, was Koch pas langzamerhand tot het inzicht gekomen dat hij voor een gigantische onderneming stond. Na zich lange tijd in de topografie en de geschiedenis van het dorp te hebben verdiept, was het hem duidelijk geworden dat hij zijn blik moest verruimen. Een wetenschappelijk onderzoek schrikte hem

9