De ondergrondse

blauwe bezorgde hem veel hoofdbrekens. Niet dat het hem tegenstond heel alleen op een lijst te prijken, volstrekt niet. Deze uitzonderingspositie schonk hem voldoening, maar anderzijds ging het moeilijk aan een zo grote onderneming als de aanleg van een ondergronds verkeersnet ten gerieve van één man tot stand te brengen. Vandaar dat die blauwe kolom hem op den duur toch minder voldoening dan hinder bezorgde. Talloze malen had hij op een kladje enige namen genoteerd van dorpelingen die na een nauwgezet onderzoek wellicht tot de groep der uitverkorenen konden worden toegelaten. Daarbij liet hij vooraanstaande ambtsdragers buiten beschouwing, zoals de burgemeester en de commissaris van politie, figuren die niet op grond van hun verdiensten, maar louter qualitate qua aanspraak op een bevoorrechte behandeling mochten maken. Wat hun werkelijke kwaliteiten betrof, kon hij ze zich zonder moeite, ontdaan van hun ambtelijk cachet, aan het hoofd van de rode lijst voorstellen, met vurige letters vereeuwigd als miezerige schavuiten. Maar dergelijke fantasieën hielpen hem geen stap verder. De met namen van kandidaten beschreven kladjes verdwenen in de prullenmand en dag aan dag ging hij met een moedeloos gevoel naar bed. Hij begreep wel dat zijn ontoereikende wetenschappelijke voorbereiding een der belangrijkste oorzaken van de stagnatie was. Als hij de onontbeerlijke studie niet steeds weer had uitgesteld, zou hij een veel subtielere kijk op zijn medeburgers hebben gekregen en zijn rode kolom haar definitieve, gegradueerde vorm hebben kunnen geven. Daarna zou de blauwe kolom als vanzelf zijn ontstaan.

Hij voelde zich moedeloos en dikwijls ook moe, doordat hij in de kleine ruimte van zijn kamer, in de sigarestank, achter de gesloten gordijnen, uren op en neer had gelopen. Om zijn innerlijke spanning enigszins te verlichten reciteerde hij uit

17