Dorp in de branding

spannen, voegde hij er aan toe: ‘We hebben het wel eens terloops over levensstijl gehad. Stijl, dat is het nu juist wat dit slag mensen ontbreekt. In de Stormoorders zit stijl, maar dat zal wel de langste tijd geduurd hebben. Het is vanwege die stijl, dat je je hebt verzet tegen de promotie tot badplaats. De mensen hier en hun gedragingen waren je niet altijd sympathiek, maar er zat iets in hen, dat je gevoel voor zuiverheid en traditie bevredigde. Die traditie gaat naar de maan, dat lijdt geen twijfel. Over een jaar of tien zal er van Storm-oord en zijn mensen niet veel over zijn dan een rommelige, stijlloze bende. Ik ken dat van andere vakantieplaatsen!’ Bauer kneep zijn vuisten in zijn zakken samen tot harde bonken. Zijn hele figuur was hard als een stuk rotssteen. Blom had gelijk. Die zei het zoals hijzelf het in geen duizend jaar had kunnen zeggen. En deze groeiende miserabelheid was het gevolg van meneer Bergmeijers streven. Daartoe leidde zijn gedistingeerde toegeven aan ‘de eisen van deze tijd/

‘We gaan een tijdperk van leugen en onwaarachtigheid tegemoet,’ zei hij.

‘Ik zou liever zeggen: van banaliteit en nivellering. Het kapitaal is nog lang niet verzadigd. Het is de vraag of het ooit verzadigd zal raken. Voorlopig kan het in ieder geval nog te gast gaan en het hele mensdom laten vergrauwen tot een massa zonder karakter of kleur/

‘Het kapitaal! Je hebt het altijd over het kapitaal!’

‘De tiran van onze tijd, de moloch. Massa-produktie, massamensen, massa-smaak. Je doet er zelf aan mee, met je rollen beschuit en je roggebroodjes.’

Bauer begreep er niets van, maar Blom poogde hem uit te leggen, hoe ook Bauers grootbedrijf meehielp, het werk van de individuele ambachtsman te verdringen.

‘Als dat waar is, sluit ik op slag m’n zaak!’

‘Het is waar, maar je moet je zaak niet opdoeken. In de eerste plaats kun je daarmee de ontwikkeling niet tegenhouden. En bovendien weet niemand wat voor voordelen de massa-produk-tie nog zal opleveren. Een hoger levenspeil voor de werker, betere hygiënische toestanden. Werk maar in die richting, dan zul je nog genoeg moois te doen vinden.’

Het was duidelijk dat de sceptische arts aan dat moois niet meer waarde hechtte dan aan enig ander goed ter wereld. Dat

110