nemen, een nauwkeurigheid te bereiken die een combinatie vormt van scherp zien en door de vingers zien.
Maar ga zoiets de mensen eens uitleggen. Hij was daar lang geleden aan begonnen en het was ook al lang geleden dat hij het opgegeven had. Met spijt om hun onbegrip, maar zonder wrok. De mensen wisten immers niet wat ze deden, anders zouden ze het niet doen. Slechtheid is meestal niets anders dan domheid. Die twee zijn in ieder geval onafscheidelijk met elkaar verbonden.
Dit inzicht vergemakkelijkte zijn leven, maar niet in die mate dat hij kon rondlopen zonder zijn hoofd enigszins in te trekken. Er konden altijd klappen vallen en de eerste reactie bleef er een van pijn en schrik. Gelukkig had hij geleerd daarbij te glimlachen. Ook wreef hij zich wel in de handen of zoog lucht door zijn tanden naar binnen, twee handelingen die zijn reputatie van kouwelijke man bevestigden. Hij deed geen moeite om die reputatie ongedaan te maken, al wist hij dat hij haar niet verdiende.
Als hij iedere onjuiste bewering had tegengesproken, zou hij geen leven hebben gehad en hij wilde wel een leven hebben. En leven kon je nu eenmaal alleen maar met mensen. In de eerste plaats, wanneer je als man geboren was, met een vrouw. Freddy Walens had een vrouw. Ook voor haar trok hij zijn hoofd in, ja feitelijk was hij dat pas gaan doen sinds hij met haar getrouwd was. Zijn vrouw was niet lelijk, niet dom, niet onhartelijk, maar ze was vooral zichzelf, een hecht bouwwerk van een vrouw. Aan haar was het te danken dat hij kon leven ook al had hij geen beroep. Toen hij haar leerde kennen, had hij er wel een gehad. Hij maakte tekeningen en vond daarvoor kopers. Ze betaalden soms behoorlijk, vaker weinig, maar alles bij elkaar genoeg om hem boven water te houden. Hij was lang ongetrouwd gebleven en hij zou het waarschijnlijk nog zijn geweest als hij niet een periode van moedeloosheid had doorgemaakt. Hij was uit moedeloosheid getrouwd, wat liefde echter niet hoefde uit te sluiten. Hij had willen liefhebben op een andere
168