Westerbork en een vraaggesprek met zijn Commandant Gemmecke in 1948

de houten spijlen, welke zich voor de luchtgaten bevonden te verwijderen en we staan uitvoerig stil bij de onmenselijke wijze van vervoer, waarbij meer dan zestig personen mèt al hun bagage in één wagon waren gestouwd. Gemmecke merkt dan op, dat hij oorspronkelijk altijd opdracht had gegeven, niet meer dan 13 kg. bagage per persoon te laten meenemen, echter bij dit transport mochten de mensen alle bagage meenemen, die ze hadden. Ik word heftig en bijt hem toe: „Ueber 60 Menschen in einem Wagon, und ursprünglich bestimmt für 12 Pferde! Ist das menschlich?”

Ondanks mijn heftige uitval, blijft hij kalm en beheerst. Hij Windt zich niet op, net zo min als hij dit vroeger ooit deed. Hij vertelt verder, dat hij in het begin speciale wagons heeft laten vertrekken van Westerbork naar Auschwitz.

Schoenmaker diept dan plotseling een grote foto op uit zijn bureau: „Westerbork—Auschwitz”. Gemmecke is van mening, dat hij al het mogelijke heeft gedaan, om de mensen zo goed mogelijk te vervoeren. Hij heeft in iedere wagon van het 4 September-transport een ton met water laten plaatsen en een W.C.

Ik kan niet nalaten op te merken, dat deze W.C. bestond uit een ton zonder voorhang. Gemmecke verklaart tenslotte, dat geen enkele wagon van de transporten die hij geleid heeft, verzegeld werd.

Ik heb mij ervan onthouden, om hem het verloop van dit transport, dat in mijn dagboek tot in de kleinste bijzonderheden is opgenomen en 15 folio-pagina’s omvat, voor te lezen.

Ik moet nog denken aan de groot-industrieel Sig. Mcnko, die op het laatste moment met een kruiwagen, waarop zijn koffers stonden, kwam aanzetten. De jongeren hadden de avond tevoren al hun maatregelen genomen en waren erop uitgegaan om een kruiwagen te bemachtigen, die zij zo lang in hun barak plaatsten, doch de oudere mensen waren aan hun

15