Land van de toekomst

HOOFDSTUK II.

DE ZIEKTEN VAN ONZE WERELD.

De wereld is niet altijd geweest, zoals zij thans is.

De oude Romeinen (tweeduizend jaar geleden) hielden er slaven

op na.

In de Middeleeuwen (negenhonderd jaar geleden) bestonden de lijfeigenen. Die waren geen meester over hun eigen bestaan.

Precies als een mens groeit de maatschappij.

Dat weet, bij wijze van spreken, iedereen. En toch zijn er mensen, die zich gedragen alsof ze bij zichzelf denken:

״De wereld is een rommeltie. ... 't Is altijd zo geweest, 't zal altijd wel zo blijven.... en het zal mijn tijd wel uitduren."

Maar wie zo denkt of redeneert, miskent de macht van de mens om, voorzover dat mensen gegeven is, zijn lot in eigen hand te nemen.

En het is de verantwoordelijkheid voor zijn evennaaste (en voor zichzelf), die de mens dwingt van die macht gebruik te maken.

Neen, de wereld is niet altijd zo geweest.

En ze behoeft ook niet zo te blijven.

Het ״ideale" kapitalisme.

Men noemt onze maatschappij: een kapitalistische. Maar de betekenis van dit woord is niet altijd dezelfde geweest. De industriële vorm daarvan begon op te komen omstreeks het jaar 1800.

Ook dat kapitalisme maakte en maakt een groei door.

Toen het als maatschappelijk stelsel begon om zich heen te grijpen, hebben knappe koppen nagedacht over de grondslagen, waarop het zou kunnen rusten.

Die knappe koppen hadden het beste met de mensen voor, op hun manier.

Dat er van hun goede verwachtingen niet veel zijn vervuld, heeft niet in hun bedoeling gelegen.

De redenering van die mannen van wetenschap scheen in het begin wel aardig te kloppen. ..

Hun zweefde een beeld voor ogen van een ״ideale" ¹) kapitalistische maatschappij. Die zou bevolkt worden door onafhankelijke mensen.

En iedereen zou worden gedreven door het eigenbelang. Dat zou de hoopste wet zijn in die ideale kapitalistische maatschappij. Het eigenbelang.

״Ieder voor zichzelf en God voor ons allen."

Het eigenbelang van meneer A zou het eigenbelang van meneer B ten goede komen.

Zo zou er een schone samenklank ontstaan van eigenbelangen. Een ״eensgezindheid" van ״gezonde" zelfzucht.

Het was de tijd van het hooggeroemde ״particulier initiatief"²), dat ongetwijfeld veel goeds tot stand heeft gebracht, maar hoe langer hoe meer door zijn eenzijdigheid allerlei verbeteringen nodig maakte.

We leggen dit stelsel natuurlijk in zeer vereenvoudigde vorm uit. Maar dat was de grondslag van het ״ideale" kapitalisme.

!) Ideale is afgeleid van ideaal = wat aan de voorstelling van het volmaakte beantwoordt. 2) Particulier initiatief = het maken en uitvoeren van plannen zonder inmenging, verantwoording of risico van de overheid of gemeenschap.

11