Een klein mannetje met een klein potloodje (40 jaar VARA)

betekenis als criticus is echter, dat hij honderdduizenden gewone mensen die nooit een andere opleiding hadden genoten dan een lagere school, de maatstaven heeft onderwezen om literatuur te kunnen keuren. Dat de vara hem in staat stelde die honderdduizenden wekelijks te bereiken, is een brok culturele opvoeding geweest waarvan men tegenwoordig nauwelijks de omvang kan meten.

Op 18 oktober 1943 meldden zich bij de woning van A. M. de Jong twee mannen. Ze zeiden dat ze van de luchtbescherming waren. Ze kwamen de verduisteringsgordijnen inspecteren. Samen met A. M. de Jong dronken ze gezellig een kopje thee. Bij het afscheid schoten ze hem in de gang neer... opdracht van de Duitsers, een zogenaamde Silbertannemoord... de mannen waren nsb-ers.

Niet alle figuren, die in de loop der veertig jaren de vara-program-ma's populair hebben gemaakt kunnen hier worden genoemd. Altijd moet er uit een veelheid een keus worden gedaan; en die keus zou, onbedoeld, een ongunstige indruk kunnen wekken.

Niet onwillekeurig is het echter, wanneer wij de schijnwerper nog op zo'n figuur richten. Namelijk op dr. Herman Bernard Wiardi Beekman.

Hij werd op 4 februari 1904 in het gezin van een Nijmeegse zenuwarts geboren. Een oude familie. Op de zolder van het huis in Nijmegen heeft men eens een koffer met brieven gevonden. Afschriften van een correspondentie die een voorvader van de jonge Wiardi Beekman had gevoerd met koning Willem 1. Die voorvader was minister van Eredienst. Hij verschilde met de koning van mening. De correspondentie loog er niet om. De Wiardi Beckmans, hoe verdraagzaam ook, zijn onverzettelijk wanneer ze staan voor een rechtvaardige zaak.

Op zevenentwintigjarige leeftijd promoveerde de jongeman in Leiden tot doctor in de letteren en wijsbegeerte. Promotor was de beroemde historicus professor Huizinga. Het onderwerp van zijn proefschrift: 'De geschiedenis van het syndicalisme in Frankrijk'. De latere politieke en wijsgerige opvattingen van de jonge doctor werden sterk beheerst door Jaurès, Michelet en andere Franse wijsgeren. De vervulling van zijn ambities vond hij, toen Pieter Jelles Troelstra zijn gedenkschriften ging schrijven. De historicus dr. H. B. Wiardi Beekman stond hem als secretaris daarbij terzijde. Toen de slopende ziekte die Troelstra ten grave zou dragen, het de staatsman onmogelijk maakte

95