Als de dag van gisteren ...

Dan zal het gezin verenigd zijn.

Onlangs las ik, dat sinds 1914 zeventig miljoen mensen van huis en haard werden verdreven. De Internationale der daklozen. Er was een tijd, dat de hele wereld slapeloze nachten had, omdat één man, Dreyfus, onrecht was aangedaan. Het is nog geen vijftig jaar geleden dat de openbare mening in alle landen in opstand kwam omdat in Zabern een paar officieren een schoenlapper van het trottoir hadden gejaagd. Tegenwoordig denken we in collectiviteiten, vooral wanneer ons geweten ons geen rust gunt. Wat betekent een nietig druppeltje verdriet in die oceanen van bloed en tranen ? De geschiedenis is oud, zo oud als de menselijke hartstochten, ...und wem sie just passieret, dem bricht das Herz entzwei.'

Maar deze man en zijn gezin behoeft niet meer bij de zeventig miljoen verdrevenen geteld te worden. Zij hebben een huis gevonden, het is zo oud als het verhaal van de Uittocht, zo nieuw als de Constellation van de El Al.

Hun nieuwe huis ligt ginds achter de Oostelijke horizon. Eretz. Het Land van Israël. Sidney, de zoon van Jankele, Sidney, die piloot was bij de R.A.F. mijmerde:

'Een eiland, waar niemand zegt: Jewish bastard, dirty kike. Mijn broer Harry zegt, dat hij daarom in Israël blijft.'

Op de stoelen voor me zitten een paar Israëlische vrouwen. Zo'n vliegtocht duurt lang. Na Ziirich gaat iedereen bij iedereen een praatje maken. Ze zijn op familiebezoek geweest ergens in West-Europa. Die vrouwen willen voor Pesach (Pasen) weer thuis zijn; ze wonen in Tel Aviv. O, zij wonen al lang in Het Land. Vroeger woonden ze in Frankfort. Maar in 1934 zijn ze gevlucht, nog juist op tijd. Goed beschouwd was hun verdrij-

236