Voordat ik het vergeet

Er zijn veel dossiers, waar de Duitse ambtenaar destijds een dikke rode streep zette onder 'Volljude'!

Al die jongens en meisjes, vrouwen en mannen, vroegen geen 'machteloos medelij'. Zij vochten de goede strijd. Dezelfde strijd, die gestreden werd in het ghetto van Warschau in de bloedigste Aprilmaand.

Nu ik deze woorden schrijf duikt uit mijn herinnering op het beeld van twee fikse knapen, zoons van dokter Ben Sajet uit Amsterdam. Daan en Jaap waren per kano, zestig uren aan één stuk peddelend, de Noordzee overgestoken. Ze kwamen me in Londen opzoeken, omdat ik een vriend van hun ouderlijk huis was. 'We gaan dienst nemen. Daan bij de luchtmacht, ik bij het leger.' Over dat beeld heen schuift het gezicht van Ben Sajet zelf. Hij kwam een goed jaar later naar Engeland, met zijn derde zoon, Herman. Toen de eerste begroetingen voorbij waren, moesten we hun vertellen, dat Daan een paar dagen geleden was neergestort: dood. De tweede zoon, Jaap, die bij het leger diende, verongelukte bij een oefening. Herman nam dienst bij de marine. Vader Ben zei: 'Ik ben arts. Ik wil als scheepsdokter monsteren op de koopvaardij. De mensen hebben me nodig.'

Ik zie het gezicht voor me van een jonge Joodse vlieger bij de R.A.F. Iedereen noemde hem 'kleine Cohen'. Hij was Delfts student. Toen de gevaarlijke aanval op Kleykamp in Den Haag werd beraamd waar met 'precision bombing' archieven en kartotheken moesten worden vernietigd, meldde hij zich als vrijwilliger. Hij keerde niet terug.

Honderden en honderden 'Akten' in het Rijksarchief vertellen van pogingen tot ontsnapping uit Nederland. Vele rode strepen melden: Volljude. Wanneer men de processen verbaal leest, die de Duitse bloedhonden met karakteristieke grondigheid hebben op-

9i