De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

De Centrale vijftig jaar

De oprichting van 'De Centrale Arbeiders Verzekerings en Deposito-Bank', zoals de eerste naam luidde, in 1904, moet worden gezien tegen de achtergrond van de ontwikkeling in het sociaal zeer bewogen eerste tiental jaren van de twintigste eeuw. De ene voor de socialistische beweging belangrijke gebeurtenis volgde op de andere. Elk jaar bijna staat in de geschiedenis opgetekend. 1901 - het jaar van het aan de macht komen van het kabinet-Kuyper, waardoor de klassetegenstellingen in ons land zeer werden verscherpt. 1902 - het jaar van de 'Groninger Schoolmotic', de grondslag van de latere onder-wijspacificatie, en mede daardoor van de politieke ontwikkeling, welke na 1945 in de Partij van de Arbeid haar neerslag zou vinden. 1903 - het jaar van de gewonnen en van de verloren spoorwegstaking, van een weergaloze moed, maar ook van een vrijwel totale ontreddering. 1904 - het jaar van het grote congres van de Tweede Internationale in Amsterdam, waar de kopstukken der internationale socialistische beweging allen aanwezig waren, en dat diepe sporen naliet. 1905 - het jaar van de nederlaag van Kuyper en de revanche der S.D.A.P. 1906 - het jaar van de oprichting van het N.V.V., waardoor nieuwe mogelijkheden voor de vakbeweging werden geopend. 1907 - het jaar van het Internationale Congres te Stuttgart, waar Troelstra denkbeelden ontwikkelde, die in 1922 de grondwet bereikten, over nieuwe organen voor beroep en bedrijf, welke nog eens bijna 25 jaar later tot de Wet op de Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie zouden leiden...

Een stroom van denkbeelden en activiteiten. Begeleid door een culturele ontplooiing, bovenaan in figuren als Henriëtte Roland Holst, Herman Gorter, R. N. Roland Holst, Heyermans, Albert Hahn, Adama van Scheltema en vele, vele anderen, onderaan door de oprichting van honderden (of waren het duizenden?) arbeiders-

9