Joodse traditie als permanent leren

18

all rooted in some view of Jewish history, which sustains them and serves as their legitimation (p. 222). Does Jewish history encompass all aspects of the history of the State of Israel, or only those which are also of significance to Jews outside its borders? Or does it henceforth limit itself to Diaspora existence alone, declaring the history of the State of Israel 'Israeli History'? Does an Israeli who feels no connection with Jews outside (the State of) Israel belong within the purview of Jewish history any more than a Jew who has converted to Christianity? (p. 226)'.

Deze aanhalingen hebben theologische en politieke betekenis. Welk forum is in staat deze veelomvattende vragen te beantwoorden? Een forum van geëngageerde, deskundige deemoedigen misschien. De joodse cultuur is een oude en heeft vele andere culturen overleefd. De titel van deze paragraaf: 'Learning to be or not to be' is de combinatie van leven, leren en overleven. Iemand die meer meegemaakt heeft dan ik, zegt het zo:

'Understanding Judaism cannot be attained in the comfort of playing a chess-

game of theories. Only ideas that are meaningful to those who are steeped in

misery may be accepted as principles by those who dwell in safety. In trying

to understand Jewish existence a Jewish philosopher must look for agreement

35

with the men of Sinai as well as with the people of Auschwitz' In het Jodendom wordt niet alleen maar 'geleerd' om te 'leven' en te 'overleven', maar ook om te herinneren en over te leveren. Deze vijf begrippen spelen niet alleen in de joodse cultuur een grote rol. Treffend kan dit aaxige-toond worden aan de hand van de rede die Amilcar Cabrai (Guinee-Bissau) in juli 1972 in het Unesco-gebouw te Parijs uitsprak. De rede is te lezen in de Nederlandse vertaling van de Unesco-Koerier (nr. 14, december 1973) en draagt als titel: Cultuur en de strijd voor de onafhankelijkheid. Amilcar Cabrai betoogt daar dat een 'terugkeer naar de eigen culturele bronnen' (p. 15) een noodzakelijke voorwaarde is om tot onafhankelijkheid te komen. 'De eigen cultuur blijkt de grondslag van de bevrijdingsbeweging te zijn en slechts die samenlevingen die hun eigen beschaving bewaren kunnen zichzelf mobiliseren en organiseren en de strijd tegen de vreemde overheersing aanbinden' (p. 16). Op 20 januari Î973 werd hij vermoord.

Of 'éducation permanente' nu een nieuw of oud begrip is, hangt af van de cultuur die beschouwd wordt. In de joodse cultuur wordt niet alleen over 'permanent leren' (dwz. 'éducation permanente' met de nadruk op de activiteit van de leerling) getheoretiseerd, maar is aan dit begrip al eeuwenlang concreet gestalte gegeven. Voor vele andere culturen is het revolutionair. Ik