Een schaap vangen

cultureel’ te munten en het te koppelen aan het woord ‘samenleving’.

Dat gebeurde pas in het afgelopen decennium, zo’n tien jaar nadat Suriname onafhankelijk werd en Surinamers massaal kozen voor behoud van hun Nederlandse nationaliteit en even massaal hierheen kwamen. Het gebeurde pas toen duidelijk werd wat de gezinshereniging van Turken en Marokkanen voor invloed zou gaan hebben op de samenstelling van de Nederlandse bevolking. Toen het niet meer ging om kleine minderheden - joden of Zuid-Molukkers - en ook niet om een onzichtbare minderheid - Chinezen pas toen ontstond de notie dat de Nederlandse samenleving niet langer met één cultuur samenviel, maar een conglomeraat aan het worden was van meerdere culturen die tot op zekere hoogte naast elkaar bestaan. En die notie ging gepaard met een ideaal: het ideaal van de multiculturele samenleving. Een samenleving waarin die verschillende culturen niet blijvend naast elkaar bestaan, maar elkaar beïnvloeden.

Ik spreek nadrukkelijk van een ideaal, meer is het niet, maar ook niet minder. Er zijn namelijk heel goed andere mogelijkheden voor verschillende soorten mensen om samen te leven. Diepgaande interactie is er maar een van. Zoals het voorbeeld van de Chinezen in Nederland laat zien kan verregaande, vrijwillige segregatie ook heel productief, effectief, plezierig, ongecompliceerd zijn. Het is maar wat je wilt.

Gedurende twee tot tweeënhalve eeuw leefden ook joden in Nederland volgens het model van vrijwillige segregatie. Met hetzelfde effect als voor de Chinezen: relatief ongestoord en min of meer onzichtbaar voor de rest van de bevolking, op de zakelijke contacten na. Tot ongeveer de helft van de vorige eeuw, toen het segregatiemodel werd vervangen door een integratiemodel. Met diep ingrijpende gevol