Een schaap vangen

Mies, verhaaltjes van Annie M.G. Schmidt, de aubade bij de koningin, schoolreisjes naar de Efteling en Madurodam, wandelen in de Keukenhof, vakanties in IJmuiden, Zand-voort of Scheveningen, het Songfestival, de namen van mi-nister-presidenten, maar ook de smaak van boerenkoolstamppot, hutspot en erwtensoep, en de programma’s van tv-sterren als Rudi Carrell en André van Duin. Het zijn dingen en mensen die we allen kennen, die we meegemaakt hebben, gezien, ervaren. Ik hoef ze maar te noemen en u weet waar ik het over heb, want ze zijn de paaltjes in het innerlijk landschap waaraan we onze identiteit als Nederlander vastknopen.

Dat stuk innerlijk landschap heb ik met u gemeen. Tegelijkertijd zijn er delen van mijn innerlijk landschap die u onbekend zijn: de invloed van de Grote Moord op de joodse de Nederlanders is voor u anders dan voor mij. De impact van de Golfoorlog is voor u anders dan voor mij - de angst maakte me ziek en ik raakte in een gewetensconflict of ik hier moest blijven bij mijn moeder of naar Israël moest gaan om mijn zeer oude tante en oom bij te staan.

Mijn innerlijke landschap als jodin in dit land verschilt van het innerlijke landschap van een niet-jood in dit land. Natuurlijk, voor een heel groot gedeelte is het hetzelfde, de haring, de drop, het schaatsen, Wim Kan et cetera. Maar, mijn familie is uitgemoord, op een enkeling na, en dat is niet zo voor de Nederlandse niet-joden. Dat maakt dat onze referentiekaders óók fundamenteel verschillen.

Maar toch, onze innerlijk landschappen hebben toch meer met elkaar gemeen dan met het innerlijk landschap van de vreemdeling die nog niet zo lang hier is. Het voedsel waar hij naar verlangt ver weg van huis is anders. Het is niet: haring, jenever, hagelslag, drop en rookworst van de Hema. De kinderliedjes die hij aan zijn kinderen zou willen leren zijn niet ‘Dikkertje Dap’, ‘Drie kleine kleutertjes’ en ‘Sinter-