Een schaap vangen

had een gezin met twee kleine kinderen. Mijn oom niet. Dat kan het verschil hebben verklaard in de beslissing te gaan of te blijven. Toen ik mijn oom vroeg of hij ooit spijt had gehad van zijn beslissing uit Nederland weg te gaan, zei hij: Tk ben een nomade. Als ik een echte Nederlander was geweest, zou ik zijn gebleven.’

Als ik een echte Nederlander was geweest, zou ik zijn gebleven. Voor u staat iemand die heel erg een echte Nederlander is, maar een echte Nederlander in de zin zoals mijn oom bedoelt, nee, ik geloof niet dat ik dat ben. Ik ben net iets meer nomade. Ik heb geen onverdeeld vertrouwen dat dit land mijn bestaan altijd zal verzekeren, en dat vertrouwen ontbrak al op heel jonge leeftijd. Ik wist al toen ik twaalf was dat ik weg zou gaan, naar Israël of naar Amerika. Dat ik nog steeds hier ben, of liever, steeds weer terugkeer uit het buitenland, ervaar ik als een onopgeloste kwestie. Ik hoor hier eigenlijk niet te zijn. Alhoewel...

Ten opzichte van mijn zwarte zwager ben ik de blijver, de echte Nederlander, ten opzichte van velen van u ben ik de nomade. Als blijver vind ik dat hij zich aan mijn Nederlandse normen en waarden moet aanpassen, dat hij behoorlijk Nederlands moet leren spreken en schrijven, dat hij zich moet proberen om te scholen en nuttig werk moet gaan doen en zo een bijdrage leveren aan de Nederlandse maatschappij. Maar ten opzichte van u ben ik degene die altijd een slag om de arm houd: als het onveilig wordt voor mij hier, of echt onaangenaam, ben ik weg, pak ik de koffers, dan laat ik Nederland voor wat het is.

Ik zou dat ook op een andere manier kunnen beschrijven, aan de hand van het tweede idee, het innerlijk landschap. Wat ik daarmee bedoel is het volgende. We weten allemaal hoezeer het landschap waarin we opgroeien en leven van