Een schaap vangen

én hij zich onderwerpt aan onze mores, onze regels, onze inzichten in hoe een maatschappij moet worden opgebouwd. Als hij te lang wacht met een van ons te worden -oké een beetje anders gekleurd, een klein beetje een ander accent, maar niet zodanig verschillend dat het opvalt - als hij te lang wacht zijn nomadenpak uit te trekken, worden we geïrriteerd. En misschien wel niet in de laatste plaats omdat de confrontatie met hem angst in ons oproept over ons eigen lot. De grond, de bodem, de economie was onbarmhartig voor hem, zo onbarmhartig dat hij huis en haard moest verlaten. Wij willen er niet aan herinnerd worden dat de grond, de bodem, de economie, de maatschappij zich ook weleens tegen ons kan keren, zodanig dat wij gedwongen zullen zijn weg te trekken. Wij wegtrekken? Wij blijven, wij zijn echte Nederlanders. Wij horen hier. Zij horen hier nog niet, maar wij, wij horen hier.

Ik zal weer een voorbeeld geven uit mijn persoonlijk leven om duidelijk te maken wat ik bedoel. Mijn Amerikaanse oom logeerde bij mij. Mijn Amerikaanse oom is helemaal niet Amerikaans, hij is Nederlander van geboorte, maar emigreerde in 1953 tijdens de Korea-crisis naar de Verenigde Staten. Mijn eerste herinnering aan deze oom stamt uit 1956, ik was zes jaar oud, toen hij midden in de nacht opbelde om alarm te slaan. Het was nu toch echt tijd de koffers te pakken, want ‘de Russen stonden voor de deur’. De opstand in Hongarije was uitgebroken. ‘Moet hij me daarvoor midden in de nacht uit bed bellen?’ was de geïrriteerde reactie van mijn vader.

Mijn vader zat samen met deze broer drie jaar ondergedoken in een fantastisch gezin van katholieke bollenboeren in Sassenheim. Zo overleefden zij de oorlog; hun ouders, een van hun broers en vijftig andere familieleden werden vermoord. Mijn oom vertrok, mijn vader bleef. Mijn vader