Een schaap vangen

van kinderen in de concentratiekampen, en moet ik stoppen, ik voel me alsof mijn hoofd in tweeën splijt. Je moet er alles aan doen om jezelf en onze dochter te redden. Ontken dat ik haar vader ben, beschuldig me van alles waarvan je maar wilt, teneinde jezelf en onze dochter te redden. Mijn verdwijning zou toch een opluchting zijn voor jullie beiden.’

De bovenstaande bekentenis komt van een joodse man, genaamd Robert (althans zo heet hij in het boek), en is opgenomen in Wir wissen nicht was morgen wird, wir wissen wohl was gestern war: Junge Jaden in Deutschland und Österreich van Peter Sichrovsky. Het is de enige bekentenis die ik ken van een man die uitlegt waarom hij geen joodse vrouw en geen joodse kinderen wil hebben - de gedachte dat hij met hen zou moeten vluchten, is té ondraaglijk. Zijn niet-joodse vrouw moet zelfs, vindt hij, haar toevlucht nemen tot het ontkennen van zijn vaderschap als dat ertoe bijdraagt dat zij en hun dochter overleven.

Robert wil alleen niet-joodse kinderen, kinderen die de opdracht krijgen te overleven; mijn vader wil alleen joodse kinderen, kinderen die de opdracht krijgen teken te zijn van zijn overleven.

Imre Kertész heeft in het onvoorstelbaar prachtige boek Kaddisj voor een niet geboren kind geschreven hoe zijn hoofdpersoon juist dat niet wil: het maken van een joods kind als bewijs te hebben ‘overwonnen’. Zou Kertész zich bewust zijn geweest welk een ellende hij zich daarmee bespaarde? Hij zal zich ervan bewust zijn geweest dat hij zich geen ellende kon besparen. Kinderen maken is na de Sjoa geen onbevangen aangelegenheid meer. De hoofdpersoon van Kertész’ boek zet geen kinderen op de wereld en weet zich met zijn leven geen raad. Mijn vader zette wél kinderen op de wereld, maar kon het niet verdragen dat ik mijn opdracht - de Duitsers te laten zien dat hij had overleefd - uitvoerde en naar Berlijn verhuisde. Zijn grootste bezwaar was