Een schaap vangen

nog materie, het is niet meer dan een paar gekromde lijntjes, een verzameling punten, maar het woord hééft materie, je kan het schrijven, je kan het zien, het bestaat in de materiële wereld. Maar zijn werkelijke bestaan krijgt het in de immateriële wereld, pas als we het gelezen hebben, als het in onze geest ‘is’, krijgt het woord betekenis.

Het woord kan ook vanuit het perspectief van het immateriële worden beschreven: als iets dat volledig in de immateriële wereld bestaat, maar zich desondanks óók in zekere zin in de materiële wereld manifesteert. Als zodanig zit het woord precies op de grens tussen materiële en immateriële wereld. Een tekst kan dus ook worden beschreven als een interface (een computerbegrip): een mechanisme dat communicatie mogelijk maakt tussen twee verschillende systemen. Een tekst is het vlak tussen materiële en immateriële wereld. Wat de rabbijnen, de chachamiem hebben gedaan, is op het vlak van die tekst een menselijke samenleving bouwen. In de tekst, in Tanach, staan heel duidelijke aanwijzingen hoe de mens moet handelen en hoe de menselijke samenleving eruit moet zien. Die aanwijzingen zijn in de materiële wereld toegepast.

Tegelijkertijd hebben de rabbijnen de tekst (in feite de onduidelijkheden in de tekst) aangegrepen - ze konden niet anders, maar ze hebben het ook daadwerkelijk gedaan - om, op hetzelfde vlak van de tekst, maar als het ware aan de andere kant ervan, een mentaal gebouw op te trekken. Tussen woorden zijn relaties gelegd, kriskras overal naartoe, maar niet in het wilde weg, integendeel, associatief, maar wel gestructureerd. En zo is een ‘Paleis van Betekenissen’ ontstaan. Waarin men eindeloos kan zwerven, waarin steeds nieuwe deuren in steeds nieuwe sponningen worden gehangen, waar altijd nog weer een trapje is dat men eerder over het hoofd heeft gezien, of een poort, of een tuin, of een woestijn, of een bron. Maar nooit freewheelend, losgeraakt van al